خطر در کمین خلیج گرگان پسروی آب خزر بخشی از داستان دنباله دار نابودی منابع طبیعی، آبی و سواحل شمالی بوده و آسیب آن از مدت‌ها قبل آرام و بی‌صدا به خلیج گرگان نیز رسیده است و اینک تا تبدیل آن به دشتی لبریز از نمک و شوره زار راهی باقی نمانده است. به گزارش […]
خطر در کمین خلیج گرگان
پسروی آب خزر بخشی از داستان دنباله دار نابودی منابع طبیعی، آبی و سواحل شمالی بوده و آسیب آن از مدت‌ها قبل آرام و بی‌صدا به خلیج گرگان نیز رسیده است و اینک تا تبدیل آن به دشتی لبریز از نمک و شوره زار راهی باقی نمانده است.
به گزارش ایرنا خشک شدن تالاب‌ها و منابع آبی کشور در پی خشکسالی سال‌های اخیر و نیز پسروی خزر در حوزه استان‌های شمالی، مدتی است که دامان خلیج گرگان در ساحل شرقی این دریا را گرفته و شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که محیط زیست باید آماده داغ ماندگار دیگری بر دل پرغصه‌‌اش باشد.
خلیج گرگان محدوده کم عمقی در شرق خزر و در حوزه استان گلستان است و اینک با خشک شدن کانال خزینی (کانال ورودی آب خزر به خلیج گرگان) فقط از طریق کانال «چپ‌اوغلی» به دریا وصل می‌شود و این روز‌ها تشنگی بسیاری را تجربه می‌کند.
به گفته کارشناسان محیط‌زیست، خلیج گرگان از آسیب‌پذیر‌ترین مناطق دریای خزر است، چون شیب منطقه کم و حجم آورده‌های رسوبی زیاد است، لذا نسبت به نوسانات دریای خزر تأثیر بیش‌تری دارد.
مدیرکل محیط زیست گلستان در این زمینه معتقد است که با توجه به شرایط کنونی خلیج گرگان، سرنوشتی همچون دریاچه ارومیه در انتظار آن است و باید فکری عاجل برای رفع مشکلات و کم آبی این خلیج شود.
اسماعیل مهاجر در نشست کارگروه مخاطرات زیست‌محیطی گلستان اضافه کرد که در فرایند نابودی خلیج گرگان به دلیل کم عمق بودن، شوری آب بسیار بیش‌تر از خود دریاچه خزر خواهد بود.
به گفته وی خلیج گرگان دارای مساحت۴۰ هزار کیلومتر مربعی است که پیش از این عمیقترین بخش آن ۳ متر بود و اکنون این عمق به یک و نیم تا دو متر تقلیل یافته است.
مدیرکل محیط زیست گلستان با یادآوری این که ۹۵ درصد آب دریای خزر از رودخانه ولگا تأمین می‌شود، افزود: بخشی از مشکل خلیج گرگان خارج از مرز‌ها و بخشی نیز به دلیل تغییرات اقلیمی و عوامل محیطی است.
وی با ابراز نگرانی از شرایط کنونی خلیج گرگان ادامه داد: در سفر اخیر معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، نامهای برای حل عاجل این مشکل به وی تقدیم شد و نوبخت نیز این موضوع را تأیید و مورد تأکید قرارداد.
از سوی دیگر به گفته کارشناسان، مشهود بودن تغییرات تراز آبی دریای خزر در خلیج گرگان می‌تواند ناشی از خصوصیات زمین‌شناختی دریای خزر باشد.
اما آن چه بیش از همه موضوع خشک شدن خلیج گرگان را دارای اهمیت و نگرانی را بیش‌تر می‌کند، نقش مؤثر آن در شکوفایی اقتصادی منطقه و ظرفیت‌های بالقوه پنهان مانده و استفاده نشده این خلیج است.
خلیج گرگان و دریای خزر دو فرصت ویژه شمال کشور محسوب می‌شوند که ثمره و مزایای آن در ابعاد متعددی همچون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی غیرقابل انکار است.
یک کارشناس محیط‌زیست به ایرنا گفت: پسروی آب خزر و خشکی خلیج گرگان موضوع قابل بحث و پیگیری بسیاری از کارشناسان است که برخی، آن را ناشی از عوامل طبیعی و بعضی هم نشات گرفته از عوامل انسانی و نیازمند برنامه‌ریزی برای احیا می‌دانند.
میثم ذوالفقاری اضافه کرد: طرفداران نظریه طبیعی بودن پسروی آب خلیج گرگان معتقدند این اتفاق در گذشته هم سابقه داشته است و نباید برای بروز آن نگران بود.
وی بیان کرد: بر این اساس پسروی و پیشروی آب خلیج در یک چرخه حدود ۳۰ تا ۵۰ ساله تکرار می‌شود و در یک دوره خلیج به علت بارش‌های کم‌تر، ورودی حداقلی منابع آبی و یا تبخیر بیش‌تر شاهد پسروی و در چرخه پرآبی تراز آب افزایش یافته و خلیج شاهد پیشروی آب خواهد بود.
این کارشناس محیط زیست افزود: کاهش یا افزایش تراز آب خزر تا یک متر طبیعی است، ولی هم اینک با پسروی آب، شاهد خشک شدن سطحی حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر از اراضی حاشیه خلیج گرگان هستیم.
ذوالفقاری ادامه داد: برخی از کارشناسان نیز استمرار شرایط کنونی و خشک شدن خلیج گرگان را نگران کننده دانسته و پیش‌بینی می‌کنند این خلیج تا چند سال آینده هیچ راه ارتباطی با دریای خزر نخواهد داشت.
وی گفت: این کارشناسان معتقدند که با ادامه روند تغییرات اقلیمی و کاهش سالانه بیش از ۱۰ سانتی‌متری سطح آب، تا سال ۱۴۰۲ خلیج گرگان ممکن است به مردابی تبدیل شود.
به گفته وی، از آنجا که دبی ورودی رودخانه‌ها به خلیج گرگان در مقایسه با عامل تبخیر آب از سطح خلیج کم‌تر است، پس از چند سال خلیج گرگان به یک تالاب فصلی کوچک و با مساحت چند ده هکتاری تبدیل خواهد شد و شاید در آینده‌ای نزدیک این خلیج به زمینی مرده و فاقد هر گونه حیات آبی تبدیل شود.
کارشناس محیط زیست اضافه کرد: البته این اظهارنظر‌ها فقط بر پایه شبیه‌سازی استوار بوده و برآورد احتمالی است.
ذوالفقاری ادامه داد: آب بیش از ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر می‌ریزد که در این میان رود ولگا با تأمین بیش‌ترین میزان، اصلی‌‌ترین منبع تغذیه بزرگ‌ترین دریاچه جهان است.
وی گفت: کاهش ورودی آب از رودخانه ولگا در کاهش تراز آبی این دریا بسیار تأثیر‌گذار است و هم اینک تغییر سیاست‌های کشاورزی کشورهای همسایه و افزایش برداشت‌ها از این رودخانه، منجر به کاهش ورودی آب ولگا به خزر شده است.
به گفته این کارشناس محیط‌زیست، بررسی تراز آبی دریای خزر در دوره‌های گذشته نشان‌دهنده کاهش سطح آب این دریا در برخی دوره‌ها و افزایش سطح آن در دوره‌های دیگر است که مطابق این بررسی‌ها از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۶ میلادی، طی ۲۰ سال اخیر، تراز آب دریای خزر در حال طی کردن سیر پسروی می‌باشد.
ذوالفقاری معتقد است پسروی آب دریای خزر و خلیج گرگان، اثرات گسترده‌ای بر جمعیت، اقتصاد و توسعه منطقه دارد که با پی بردن به موقع به این مشکل، کمیته ملی نجات خلیج گرگان در کشور تشکیل و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی برای جلوگیری از تهدیدات و همچنین حفاظت از دریای خزر امضا شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان نیز در خصوص وضعیت پسروی دریای خزر و خلیج گرگان معتقد است در هر دوره ۲۵ ساله یک مرحله پسروی دریا صورت می‌گیرد که وقوع آن طبیعی است.
رییس کارگروه تخصصی مخاطرات زیست‌محیطی مدیریت بحران گلستان با تأکید بر مطالعه به عنوان پیش فرض همه امور اجرایی در زمینه علاجبخشی خلیج گرگان افزود: راهکارهای ارایه شده، موقتی است ولی باید پذیرفت این کار‌ها چنان‌چه مبتنی بر مطالعه نباشد راه به جایی نمیبرد.
یکی از صیادان و قایقران‌های قدیمی گلستان نیز با ذکر خاطراتی از دوران پرآبی خلیج گرگان و نقش مؤثر آن در بهبود اقتصاد منطقه گفت: در سال‌های میانی دهه ۶۰، آب خلیج گرگان به حدی بالا آمده بود که شدت آن حتی ماهیگیری و پهن کردن تور را با مشکل مواجه می‌کرد.
اراز دردی چوگان بیان کرد: در آن زمان از خلیج گرگان فیل ماهی و ازون برون صید می‌شد، ولی با پسروی آب در سال‌های اخیر دیگر صید کپور و کفال هم دشوار و نشدنی است.
این صیاد قدیمی خلیج گرگان ادامه داد: اینک اگر قایق را بدون کندن کانال‌های دستی روانه خلیج گرگان کنیم، پره قایق‌های موتوری گرفتار لجن و رسوب‌های کناره دریا شده و آسیب جدی به این وسایل وارد می‌شود.
خلیج گرگان به همراه تالاب میانکاله و زاغمرز در گذشته در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است و از آن پس نه تنها خلیج گرگان، بلکه نواحی اطراف آن شامل شبه جزیره میانکاله و تالاب بین‌المللی گمیشان به یک مجموعه ارزشمند زیست‌محیطی تبدیل شد.
و دردمندانه باید اعتراف کرد اگر چه خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله به صورت محدوده زیستی حفاظت شده تحت مراقبت است، ولی هم‌اینک علاوه بر مشکل کاهش آب ورودی و خشکی خلیج؛ صید بی‌رویه و بی‌موقع، واردات فضولات صنعتی، دامداری و کشاورزی همچنان این منطقه ارزشمند را تهدید می‌کند.
به علت پایین رفتن تراز آب خزر رابطه این خلیج با بدنه اصلی دریا قطع شده است که تداوم آن برای حیات خلیج گرگان نگران کننده است.
از سوی دیگر پسروی آب دریا در استان گلستان که کم شیب‌‌ترین ساحل خزر است تا جایی پیش رفته که صد‌ها هکتار از سطح دریا خشک شده و جای آن را صحرایی از گیاه خارشتر گرفته است.
پسروی ۵۰۰ متری آب در این منطقه کم شیب، گردشگری و صیادی را از رونق انداخته و اکنون سواحل گلستان به جای این‌که مکانی برای گردشگری، آب تنی تابستانی و صید ماهی زمستانی باشد، به محلی برای رویش بوته‌های صحرایی تبدیل شده است.
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری گلستان در خصوص راهکار نجات خلیج گرگان معتقد است که هر تصمیمی راجع به خلیج گرگان بدون در نظر گرفتن اثربخشی کشورهای همسایه تأثیر چندانی نخواهد داشت و باید با تعامل با این کشور‌ها موضوع را به سامان رساند.
صادقعلی مقدم همچنین معتقد است که ما در موضوع خلیج گرگان، با پدیده سادهای مواجه نیستیم، بلکه در منطقهای زندگی میکنیم که به‌طور دایم میلرزد، لرزشهایی که در کف دریای خزر روی میدهد.
به گفته وی نباید با یک راه‌حل شتابزده مشکلی دیگر را پدید آورد، بلکه باید پیش از هر اقدامی در زمینه خلیج گرگان، مطالعات جامع علمی را به عنوان مبنای اقدام‌ها مد نظر قرارداد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.