۱۸۸۲،چارچوب انتخاب پيمانكار مناسب در برون سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي

چارچوب انتخاب پيمانكار مناسب در برون سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي

ناديا كلانتري

علي شايان

چكيده

برون‌سپاري به معناي بهره‌برداري راهبردي از منابع شركت ديگر براي انجام فرايندهاي كسب و كار مي‌باشد كه مي‌تواند به دو صورت درون‌مرزي و برون‌مرزي انجام شود. يكي از مهم‌‌ترين خطرپذيري‌هاي برون‌سپاري، انتخاب پيمانكار نامناسب مي‌باشد. فرايند انتخاب پيمانكار به دليل وجود معيارهاي زياد و گاه متناقض، پيچيده بوده و نيازمند بررسي دقيق است.

هدف اين پژوهش ايجاد چارچوبي براي انتخاب پيمانكار مناسب در برون‌سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي و مشخص كردن وزن هر يك از معيار‌ها مي‌باشد. روش گردآوري اطلاعات پرسش‌نامه است كه ميان مديران و متخصصان داخلي و خارجي اين حوزه توزيع شده است. چارچوب به‌دست آمده مي‌تواند ياريگر مديران سازمان‌ها در انتخاب پيمانكار در پروژه‌هاي برون سپاري و كاهش خطرپذيري اين پروژه‌ها باشد.

نتايج حاصل شده نشان مي‌دهد كه در برون‌سپاري درون‌مرزي- برون‌شركتي، ۲۰ معيار مهم و در برون‌سپاري برون‌مرزي- برون‌شركتي، ۲۴ معيار براي انتخاب پيمانكار مناسب وجود دارد كه برخي از آن‌ها شامل ميزان نوآوري پيمانكار، ثبات مالي و انطباق فرهنگي مي‌باشد.

كلمه‌هاي كليدي‌: معيار، پيمانكار، برون‌سپاري درون‌مرزي، برون‌سپاري برون‌مرزي

مقدمه

اﻣﺮوزه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از راﻫﺒﺮد برون‌سپاري روي آورده‌اند. شركت‌هاي برون‌سپاري كننده, از آن به عنوان ابزاري براي ايجاد مزيت و توانمندي‌هاي كسب و كار بهره مي‌برند. بايد توجه داشت كه همه سازمان‌ها از برون سپاري كردن فعاليت‌هاي خود سود نمي‌برند و معايب برون‌سپاري مي‌تواند خطراتي براي آن‌ها پديد آورد‌؛ براي مثال در نظر نگرفتن هزينه‌هاي ارزيابي پيمانكاران و نيز هزينه‌هاي نظارت بر فعاليت‌هاي آن‌ها براي اطمينان از انجام درست تعهدات آنان مي‌تواند از معايب برون‌سپاري باشد.

بارتلمي در تحقيقات خود, ۹۱ قرارداد برون‌سپاري را كه به وسيله شركت‌هاي اروپايي و آمريكايي منعقد شده بود، مورد بررسي قرارداد. او دلايل شكست اين پروژه‌ها را به‌صورت زير مشخص كرد كه شامل برون‌سپاري كردن فعاليت‌هايي كه نبايد برون‌سپاري شوند، انتخاب پيمانكار نامناسب، نوشتن قراردادهاي ضعيف, ناديده گرفتن مشكلات كاركنان، از دست دادن كنترل, ناديده گرفتن هزينه‌هاي پنهان، عدم‌برنامه‌ريزي مناسب براي استراتژي خروج مي‌باشد. همان‌طور كه ملاحظه مي‌شود يكي از مهم‌ترين دلايل شكست پروژه‌هاي برون‌سپاري، انتخاب پيمانكار نامناسب مي‌باشد. يك پيمانكار مناسب بايد توانايي برطرف كردن نيازهاي فعلي و آينده‌ساز‌مان را داشته باشد. اعتبار، شايستگي فني، ثبات مالي و توانايي ساخت و توليد پيمانكاران، فرايند برون‌سپاري را تحت تأثير قرار مي‌دهد. از آن‌جايي كه تصميم‌هاي اشتباه در مورد انتخاب پيمانكار مناسب عواقب جبران‌ناپذيري براي سازمان خواهد داشت، بنابراين ارزيابي، مديريت و انتخاب بهترين پيمانكار از ميان پيمانكاران بالقوه ضروري به نظر مي‌رسد.

اهداف اين پژوهش شناسايي معيارهاي مهم انتخاب پيمانكار مناسب و تعيين درجه اهميت هريك از آن‌ها و در نهايت ايجاد چارچوبي براي اين فرايند مهم در نوع برون‌سپاري مي‌باشد. همچنین از ديگر اهداف اين پژوهش كمك به مديران در تصميم‌گيري براي انتخاب پيمانكار مناسب براي برون‌سپاري كردن فعاليت‌هاي سازمان مي‌باشد. در ادامه نخست پيشينه تحقيق مورد بررسي قرار مي‌گيرد كه هدف از آن آشنايي با مفاهيم اوليه مرتبط با موضوع مقاله است. سپس روش پژوهش براي دو نوع برون سپاري درون مرزي و برون‌مرزي ارايه مي‌گردد. بخش پاياني مقاله هم شامل نتيجه‌‌گيري است.

۲- پيشينه پژوهش

در اين بخش نخست مفهوم برون‌سپاري و انواع مختلف آن مورد بررسي قرار مي‌گيرد. سپس دلايل برون‌سپاري و درنهايت معيارهاي انتخاب پيمانكار مناسب كه به وسيله محققان مختلف و در پژوهش‌هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته‌اند، ارايه مي‌شود.

۲-۱- مفهوم برون‌سپاري

برون‌سپاري مي‌تواند به‌صورت انعقاد قرارداد با يك سازمان خارجي جهت به عهده گرفتن مسؤوليت فراهم كردن فرايندهاي كسب و كار تعريف شود. در سال‌هاي اخير، برون‌سپاري بيش از گذشته بلوغ يافته است، به‌طوري كه انعطاف و پويايي مؤسسات را در محيط رقابتي امروز محقق مي‌سازد. در اين‌جا مي‌توان ۳ نوع برون‌سپاري را نام برد كه سازمان‌ها براساس راهبردهاي خود مي‌توانند از آن استفاده كنند كه عبارتند از برون‌سپاري درون‌مرزي – برون‌شركتي، برون‌سپاري برون‌مرزي- برون شركتي و برون‌سپاري برون‌مرزي-درون‌شركتي. در مطالعه‌اي، براساس نظرات ۵۰۰ مدير ارشد از شركت‌هاي چند مليتي مشخص شد كه يك سوم آن‌ها برون‌سپاري درون‌مرزي – برون‌شركتي و برون‌مرزي- برون شركتي را عامل مهمي در شكل دادن به آينده اقتصاد جهاني مي‌دانند.

برون‌سپاري برون‌مرزي- برون شركتي به معناي بهره‌برداري راهبردي از منابع شركت مجري درون‌مرز براي تهيه و تأمين خدمات عمليات فن‌آوري اطلاعات يا فرايندهاي كسب و كار به‌صورت مستمر مي‌باشد. برون‌سپاري درون‌مرزي- برون‌شركتي خود به دو صورت برون‌سپاري كامل و برون‌سپاري انتخابي وجود دارد. برون‌سپاري برون‌مرزي- برون شركتي، خدمات برون‌سپاري را از مكاني خارج از مرزهاي كشور فراهم مي‌سازد. شركت‌هاي چند مليتي بزرگي كه برون‌سپاري برون‌مرزي فرايندهاي خود به شرط حفظ مالكيت آن‌ها مي‌پردازند به برون‌سپاري برون‌مرزي- درون‌شركتي پرداخته‌اند.

در تحقيقات مختلف، پژوهشگران الگوهاي متفاوتي براي فرايند برون‌سپاري طراحي كرده‌اند. براي مثال در پژوهشي رجب‌زاده و همكارانش (۲۰۰۸) الگويي براي فرايند برون‌سپاري در بخش دولتي ايران طراحي كردند و آن را برحسب اهميت آنان اولويت بندي نمودند. آن‌ها در پژوهش خود براي طراحي الگو، گام‌هايي را طي كرده‌اند، نخست به شناسايي فعاليت‌هاي پايه‌اي سازمان‌هاي دولتي پرداختند، سپس پتانسيل‌هاي موجود سازمان‌ها را ارزيابي و به تجزيه و تحليل فرايندهاي سازماني آن‌ها پرداختند، سپس پتانسيل‌هاي موجود سازمان‌ها را ارزيابي و به تجزيه و تحليل فرايندهاي سازماني آن‌ها پرداختند. در مرحله بعدي به مطالعه الگوي برون‌سپاري، اجرا و پايش فرايند برون‌سپاري براساس عوامل حياتي موفقيت پرداخته و در نهايت فرايند برون‌سپاري را ارزيابي و به شناسايي بازخورد‌ها پرداختند.

در اين پژوهش به اختصار به برون‌سپاري درون‌مرزي-برون‌شركتي، برون‌سپاري درون‌مرزي و به برون‌سپاري برون‌مرزي-برون‌شركتي برون‌سپاري برون‌مرزي گفته مي‌شود.

۲-۲- دلايل برون‌سپاري

شناسايي انگيزه صاحبان كسب و كار در برون‌سپاري، نقش مهمي در شناسايي راهكارهاي توسعه برون‌سپاري دارد‌؛ زيرا نشان‌گر حوزه‌هايي است كه با صرف كم‌ترين منابع، بيش‌ترين توسعه تحقق پيدا مي‌كند. بيش‌تر شركت‌هاي خصوصي، دولتي و سازمان‌هاي درماني و آموزشي به دليل مزاياي زياد برون‌سپاري، اين راهبرد را در پيش گرفته‌اند. عناصري مانند فن‌آوري‌هاي جديد، جهاني‌سازي و تقاضاهاي مختلف كاربران نهايي، محركي براي فعاليت‌هاي برون‌سپاري محسوب مي‌شوند. برخي از دلايل مهم برون‌سپاري كه به وسيله محققان مختلف شناسايي شده‌اند، عبارتند از كاهش يا كنترل هزينه‌هاي عملياتي، تمركز شركت بر كسب و كار اصلي و كسب مزيت رقابتي، ارتقاي سطح خدمات، كمبود نيروي متخصص، سود حاصل از تفاوت دستمزد كاركنان داخلي با قيمت تمام شده برون‌سپاري، برطرف كردن نيازهاي نقدينگي و آزاد شدن سرمايه، نبود منابع داخلي شركت، بهبود جايگاه منطقه‌اي يا بين‌المللي شركت و اختصاص منابع به فعاليت‌هاي درآمد زا و هسته‌اي، غلبه بر عوامل محيطي مانع كسب و كار، تسريع فرايند مهندسي مجدد و انعطاف ساختار سازمان، امكان انتقال تكنولوژي‌هاي نوين و پيشرفته.

۲-۳- معيارهاي انتخاب پيمانكار مناسب

فرايند انتخاب پيمانكار به دليل وجود معيارهايي كه امكان تناقض آن‌ها وجود دارد، پيچيده است. محققان زيادي سعي كرده‌اند تا با مشخص كردن معيارهاي مهم براي انتخاب پيمانكار مناسب، مديران را در اتخاذ تصميم‌هاي مربوط به برون‌سپاري ياري كنند. معيار‌ها در واقع عواملي هستند كه ارزيابان مي‌توانند با استفاده از آن‌ها، پيمانكاران و عملكرد آن‌ها را در پروژه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار دهند. برخي از شركت‌ها و سازمان‌ها براي انتخاب پيمانكار در مناقصات از معيار كم‌ترين هزينه استفاده مي‌كنند، درصورتي كه اين معيار به تنهايي نمي‌تواند كيفيت و موفقيت پروژه را تضمين كند.

برخي از معيارهاي مهمي كه براي تصميم‌هاي برون‌سپاري مورد بررسي قرار مي‌گيرند عبارتند از‌: اوضاع اقتصادي، منابع، راهبردها، خطرپذيري‌ها، مديريت و كيفيت. در پژوهش ديگري ۷ معيار تجربه، عوامل اقتصادي، كيفيت محصول، كارآمدي پيمانكار، مهارت‌هاي فني و توسعه ميزان انطباق توسط محققان براي انتخاب پيمانكار پيشنهاد شده است. از نظر هافيز و همكارانش، دارايي‌هاي فيزيكي، سرمايه‌هاي فكري و سرمايه‌هاي فرهنگي از مهم‌‌ترين معيارهاي انتخاب بهترين پيمانكار مي‌باشد. ۹ معيار براي انتخاب پيمانكار هم در بخش دولتي و هم در بخش خصوصی به‌وسيله «خالفان» و «گوق» ارايه شده است كه شامل اعتبار/برتري، كيفيت، قيمت، قرارداد انعطاف‌پذير، توانايي افزودن ارزش افزوده، ارتباطات خوب، منابع، مطابقت فرهنگي و منطقه‌اي مي‌باشد. ۵ معيار فن‌آوري اطلاعات، عملكرد، هزينه، كيفيت و خدمات به‌وسيله «ايشيكلار» و همكارانش معرفي شده است.

اولسون در پژوهشي كه درباره سيستم‌هاي برنامه‌ريزي منابع سازمان انجام داده است، معيار خدمات مشتري، قابليت اطمينان، انسجام، عوامل مالي، امنيت، نظارت بر سطوح خدمت را ارايه داده است. چهار معيار مالي، مديريتي، كيفيت و زمان تحويل نيز به وسيله «آراز» و همكارانش در نظر گرفته شده‌اند. «فائذ» و همكارانش ۳معيار هزينه، زمان تحويل و كيفيت را براي انتخاب پيمانكار معرفي كرده‌اند كه معيار هزينه خود شامل ۳ زير معيار هزينه سفارش كالا، هزينه واحد و هزينه حمل‌ونقل مي‌باشد. معيار زمان تحويل داراي دو زير معيار درصد تحويل به موقع محصول و زمان تحويل سفارش مي‌باشد. معيار كيفيت نيز شامل ۳ زيرمعيار درصد محصولات معيوب، درصد تقاضاي ضمانتنامه و متوسط زمان پاسخ‌گويي به هر تقاضا مي‌باشد. در تحقيقي كه به وسيله چوي و همكارانش انجام شده است، ۶ معيار فن‌آوري، كيفيت، هزينه، زمان تحويل، كالا و مكان در نطر گرفته شده‌اند. تحويل به موقع محصول، كيفيت محصول، هزينه/قيمت، تكنولوژي، پاسخ‌گويي به نيازهاي مشتريان، كارآمدي فروشندگان و كيفيت روابط از جمله ديگر معيارهايي هستند كه براي انتخاب پيمانكار معرفي شده‌اند. كوانگ (۲۰۰۶) معتقد است كارايي، كيفيت، نوآوري، پاسخگويي به مشتري و قابليت انسجام از مهم‌‌ترين معيارهاي انتخاب پيمانكار مي‌باشند. ليو و چانگ نيز در پژوهش خود چهار بعد سازگاري، كيفيت، هزينه و خطرپذيري را در نظر گرفته‌اند كه هركدام از اين ابعاد شامل چندين معيار مي‌باشد.

براساس نتايج به‌دست آمده از پژوهش «وات» و همكارانش، مشخص شده است كه عملكرد گذشته، تخصص فني و هزينه از مهم‌‌ترين معيار‌ها در انتخاب پيمانكار مي‌باشند و معيار سازماني از اهميت كم‌تري برخوردار است. براساس مطالعات جاسكوسكي و همكارانش براي بررسي صلاحيت پيمانكار در رويه مناقصه، ۵ معيار براي پيمانكار مشخص شده است كه عبارتند از‌:

۱- نيروي انساني و تجهيزات‌

۲- ظرفيت مالي‌

۳- نحوه عملكرد در پروژه‌هاي قبلي‌

۴- تجربه سازماني‌

۵- سيستم‌هاي مديريتي (سيستم كيفي، خط مشي ايمن).

معيارهاي مشخص شده به وسيله «منتظر» و همكارانش (۲۰۰۹) براي انتخاب فروشنده، شامل شش دسته معيار مي‌باشد كه عبارتند از قيمت، خدمات پس از فروش، زمان تحويل، انعطاف‌پذيري فروشنده، كيفيت و عوامل سياسي. در جدول ۱، معيارهاي انتخاب پيمانكار مشخص شده است.

جدول۱‌: معيارهاي مستخرج از منابع براي انتخاب پيمانكار

 

۳- روش پژوهش

اين پژوهش از لحاظ هدف هدف يا جهت‌گيري، كاربردي و از لحاظ اجرا يا استراتژي توصيفي از نوع پيمايشي مي‌باشد. در اين پژوهش براي ايجاد چارچوب انتخاب پيمانكار در برون‌سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي از معيارهايي كه از پيشينه پژوهش استخراج گرديد، استفاده شد. سپس هريك از معيارهاي در قالب مؤلفه‌اي تقسيم‌بندي شدند و در كل ۹ مؤلفه و ۲۵ معيار در نظر گرفته شدند كه در شكل ۱ قابل مشاهده است. براي تأييد معيار‌ها و تأييد ارتباط بين معيار‌ها و مولفه‌هاي ۹گانه و براي تعيين درجه اهميت آن‌ها، پرسش‌نامه‌اي به‌صورت دستي و الكترونيكي توزيع شده است. جامعه آماري اين پژوهش، مديران سازمان‌ها و شركت‌هايي كه از راهبر برون‌سپاري استفاده مي‌كنند و با چالش انتخاب پيمانكار مواجه هستندو نيز استادان دانشگاه آشنا با اين حوزه مي‌باشند. نمونه‌ها به روش گلوله برفي انتخاب شده‌اند كه در كل از ۷۰ پرسش‌نامه توزيع شده، ۳۲ خبره به پرسشنامه پاسخ دادند. پرسشنامه شامل ۳ قسمت است كه بخش اول به بررسي توانايي معيار‌ها در سنجش مؤلفه‌هاي به‌دست آمده مي‌پردازد. بخش دوم به بررسي اهميت هر يك از معيار‌ها در برون‌سپاري درون مرزي و برون‌مرزي به‌صورت مجزا مي‌پردازد و در نهايت در بخش آخر به بررسي اهميت هريك از معيار‌ها در اين نوع برون‌سپاري پرداخته است.

سنجش روايي پرسشنامه از طريق ارزيابي دقيق و گسترده پيشينه پژوهش و مشورت با چند متخصص برون‌سپاري انجام شد. براي سنجش پايايي از ضريب آلفاي كرونباخ در دو مرحله استفاده شد. در مرحله اول نخست پس از جمع‌آوري نيمي از پرسشنامه‌ها، اين ضريب محاسبه شد و نتايج حاصل، نشان دهنده پايايي ابزار مورد نظر بود.

در مرحله دوم، پس از جمع‌آوري همه پرسشنامه اين ضريب به‌طور مجدد محاسبه شد كه نتايج نهايي به اين شرح مي‌باشد‌: اين ضريب براي قسمت اول پرسشنامه، يعني تعيين مرتبط بودن معيار‌ها با مؤلفه‌ها، مقدار ۸۳۲/۰ براي قسمت دوم، يعني ميزان اهميت معيار‌ها در برون‌سپاري درون‌مرزي مقدار ۰/۸۴۳ و براي قسمت سوم، يعني اهميت معيار‌ها در برون‌سپاري برون‌مرزي- برون‌شركتي مقدار ۰/۹۱۵ به‌دست آمد كه از لحاظ آماري نشان دهنده پايايي پرسشنامه مي‌باشد.

 

شكل ۱‌: معيار‌ها و مؤلفه‌هاي انتخاب پيمانكار در برون‌سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي

 

 

۴- تجزيه و تحليل داده‌ها

۴-۱- اطلاعات جمعيت شناختي

نتايج حاصل از تجزيه و تحليل اطلاعات جمعيت شناسي به اين صورت است‌: ميانگين سن خبرگان پژوهش ۳۷ سال مي‌باشد. پاسخ دهندگان به پرسش‌نامه از لحاظ جنسيت، ۲۷ نفر مرد و ۵ نفر زن مي‌باشند. از نظر رشته تحصيلي ۱۲ نفر در گرايش‌هاي مختلف مديريت از جمله مديريت فن‌آوري اطلاعات، مديريت صنعتي، مديريت سيستم، مديريت بازرگاني، مديريت اطلاعات و علم مديريت و مهندسي، ۸ نفر در مهندسي صنايع، ۶ نفر در مهندسي فن‌آوري اطلاعات، ۳ نفر در سياست گذاري علم و فن‌آوري، ۳ نفر در مهندسي كامپيوتر تحصيل كرده‌اند. ۲۴ نفر داراي مدرك دكتري، ۷ نفر دانشجوي دكتري و ۱ نفر نيز داراي مدرك كارشناسي ارشد مي‌باشد. از لحاظ وضعيت شغلي، ۲۷ نفر فعاليت‌هاي دانشگاهي، ۲نفر در كسب و كار و ۲ نفر نيز در هر دو زمينه مشغول هستند. ميانگين تجربه خبرگان نيز ۷ سال است.

 

۴-۲- آزمون مرتبط بودن معيار‌ها با مؤلفه‌ها

در پرسشنامه از خبرگان خواسته شد تا مرتبط بودن هر يك از معيار‌ها با مؤلفه مربوطه را براساس دو گزينه بلي يا خير مشخص كنند. از آزمون اين قسمت براي تأييد صحت تقسيم بندي صورت گرفته در چارچوب پژوهش براي ۹ مؤلفه ذكر شده استفاده مي‌شود. با توجه به ماهيت دوگانه پاسخ‌ها، از آزمون دو جمله‌اي براي تحليل اين قسمت استفاده شده است كه از آزمون‌هاي ناپارامتريك مي‌باشد. با درنظر گرفتن مقدار احتمال پايه‌اي پيش‌فرض ۵۰درصد، سطح اطمينان ۹۵ درصد و Cut point=1، آزمون انجام شده است. مؤلفه‌ها و معيارهاي مربوطه در جدول ۲ قابل مشاهده هستند. نتايج حاصل از آزمون نشان مي‌دهد كه تقسيم‌بندي‌هاي صورت گرفته از معيار‌ها در قالب مؤلفه‌هاي مربوطه در چارچوب پژوهش مناسب بوده و همه آن‌ها به وسيله خبرگان در سطح معناداري ۰۰۱/۰ تأييد شده‌اند.

۴-۳- بررسي اهميت معيار‌ها در برون‌سپاري درون مرزي و برون‌مرزي

در مرحله بعدي، تأثير هريك از معيار‌ها بر موفقيت برون‌سپاري درون‌مرزي و برون‌مرزي آزموده شده است. براي آزمون، اين قسمت ميانگين ميزان تأثير اقدامات اين سطوح محاسبه شده و سپس به وسيله آزمون تي و در سطح اطمينان ۹۵ درصد مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج در جدول ۲ قابل مشاهده است.

 

جدول ۲‌: نتايج حاصل از آزمون تي در برون‌سپاري درون مرزي و برون‌مرزي

 

همان طور كه مشخص است از ۲۵ معيار مشخص شده در برون‌سپاري درون‌مرزي ۲۰ معيار تأييد و ۵ معيار كه با رنگ متمايزي مشخص شده‌اند، به وسيله خبرگان تأييد نشده‌اند. رد شدن ۴ معيار انطباق فرهنگي، مكاني، ثبات سياسي و اوضاع اقتصادي به دليل اين است كه اين معيار‌ها بيش‌تر در برون‌سپاري برون‌مرزي اهميت دارند‌؛ زيرا در برون‌سپاري درون‌مرزي هر دو شركت كارفرما و پيمانكار در يك كشور قرار دارند‌؛ از اين رو تأييد نشدن آن‌ها در برون‌سپاري درون‌مرزي طبيعي به نظر مي‌رسد، اما در مورد معيار روابط نزديك با پيمانكار بسياري از خبرگان معتقدند كه تنها داشتن روابط نزديك كارفرما و پيمانكار نمي‌تواند نشان‌دهنده كفايت و صلاحيت پيمانكار باشد.

بنابراين برون‌سپاري درون‌مرزي از ۹ مؤلفه مشخص شده، ۸ مؤلفه تأييد و مؤلفه عوامل محيطي رد شده است. اما در برون‌سپاري برون‌مرزي تنها معيار انطباق مكاني كه با رنگ متمايزي مشخص شده است، تأييد نشده است و از نظر خبرگان انطباق مكاني با پيمانكار نمي‌تواند در انتخاب وي اهميت زيادي داشته باشد. بنابراين در برون‌سپاري برون‌مرزي هر ۹ مؤلفه مشخص شده تأييد شده‌اند.

۴-۴- بررسي وزن هر يك از معيار‌ها در برون‌سپاري درون مرزي و برون‌مرزي

وزن هر يك از معيار‌ها در مؤلفه‌هاي مشخص شده با استفاده از نرم‌افزار Expert choice 11سنجش مي‌شود. اين نرم‌افزار با استفاده از تكنينك تحليل سلسله مراتبي (AHP) قادر به مقايسه زوجي گزينه‌هاي مختلف و تعيين وزن معيار‌ها مي‌باشد. در اين پژوهش با استفاده از اين نرم‌افزار به مقايسه زوجي معيارهاي مختلف هر مولفه در دو نوع برون‌سپاري پرداخته شده است. در اين بخش از داده‌هاي بخش آخر پرسش‌نامه كه از خبرگان خواسته شده بود تا اهميت هركدام از معيار‌ها را رو به دو در يك طيف ۹تايي مشخص كنند، استفاده شده است. پس از وارد كردن داده‌ها به نرم‌افزار به مقايسه زوجي هريك از معيار‌ها با يكديگر در هر مؤلفه پرداخته شده و درنهايت وزن هر يك از معيار‌ها در هر مؤلفه محاسبه شد كه در جدول ۳ قابل مشاهده است.

 

در نهايت با استفاده از معيارهاي تأييد شده و محاسبه وزن آن‌ها چارچوب انتخاب پيمانكار و برون‌سپاري دورن‌مرزي به دست آمد كه در شكل ۲ قابل مشاهده است.

شكل ۲‌: چارچوب انتخاب پيمانكار در برون‌سپاري دورن‌مرزي-برون شركتي

براي برون سپاري برون‌مرزي نيز با استفاده از معيار‌ها و مؤلفه‌هاي تأييد شده و محاسبه وزن آن‌ها چارچوبي براي انتخاب پيمانكار ايجاد شد كه در شكل ۳ قابل مشاهده است.

 

 

شكل ۳‌: چارچوب انتخاب پيمانكار در برون‌سپاري برون‌مرزي-برون شركتي

 

 

۵- نتيجه گيري

محيطي كه سازمان‌ها در آن به فعاليت مي‌پردازند، محيطي پويا و پيچيده است، از اين رو انعطاف‌پذيري يكي از مهم‌‌ترين اهداف سازمان‌ها براي رقابت در اين محيط پويا مي‌باشد و بسياري از سازمان‌ها براي رسيدن به اين هدف و فايق آمدن بر فشار نيروهاي رقابتي به استفاده از راهبرد برون‌سپاري روي آورده‌اند. برون‌سپاري مي‌تواند به ۳ شكل درون‌مرزي-برون‌شركتي، برون‌مرزي-برون‌شركتي و برون‌مرزي-درون‌شركتي انجام ‌شود كه در اين پژوهش به برون‌سپاري درون‌مرزي-برون‌شركتي و برون‌مرزي-برون‌شركتي پرداخته شده است. يكي از مهم‌‌ترين دلايل شكست پروژه‌هاي برون‌سپاري، انتخاب پيمانكار نامناسب مي‌باشد. انتخاب پيمانكار نامناسب مي‌تواند سبب افزايش هزينه‌ها، از دست دادن اطلاعات مهم و حساس سازمان، عدم‌دست‌يابي به اهداف سازمان و بسياري از از عواقب زيان‌آور ديگر شود. اين پژوهش با هدف شناسايي معيارهاي مهم انتخاب پيمانكار، تعيين ميزان اهميت هريك از آن‌ها و طراحي چارچوب انتخاب پيمانكار مناسب طراحي شده است.

از طريق توزيع پرسشنامه ميان متخصصان و مديران باتجربه در زمينه برون‌سپاري به گردآوري داده‌ها پرداخته شده است. ۲۵ معيار با استفاده از پيشينه تحقيق استخراج و در قالب ۹ مؤلفه تقسيم‌بندي شدند. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از دو آزمون آماري (آزمون T و آزمون دو جمله‌اي) بهره گرفته شده است. به منظور به دست‌آوردن وزن هريك از معيار‌ها نيز از نرم‌افزار Expert choice استفاده شده است.

نتايج حاصل از تجزيه و تحليل داده‌ها نشان مي‌دهد كه ۲۵ معيار و ۹ مؤلفه مشخص شده، ۲۰ معيار و ۸ مؤلفه براي برون‌سپاري درون‌مرزي و ۲۱ معيار و ۹ مؤلفه براي برون‌سپاري برون‌مرزي تأييد شده‌اند و وزن هريك از اين معيار‌ها نيز مشخص شد. با استفاده از معيار‌ها و وزن آن‌ها، چارچوبي براي انتخاب پيمانكار طراحي شد كه اين چارچوب مي‌تواند ياري گر مديران در تصميم‌گيري درباره انتخاب پيمانكار مناسب باشد و خطر پذيري ناشي از انتخاب پيمانكار نامناسب را به ميزان زيادي كاهش دهد. همچنین اطلاعات به دست آمده كه حاصل نظرات متخصصان باتجريه مي‌باشد، نيز سبب كاربرد بيش‌تر اين چارچوب به وسيله مديران سازمان‌ها و اعتبار بالاي آن شد.

منبع‌: مجله پژوهش‌هاي مديريت منابع انساني، شماره۲، تابستان ۹۰