عدم ارتباط با غول‌های بزرگ صنعتی دنیا دلیل عقب‌ماندگی خودروسازی ایران

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی مطرح کرد عدم ارتباط با غول‌های بزرگ صنعتی دنیا دلیل عقب‌ماندگی خودروسازی ایران عضو هیأت‌علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به وضعیت صنعت خودروسازی کشور، گفت: خروجی صنعت خودروسازی ما که شامل کارخانجات و سایر بازیگران ذی‌نفع آن است از مزیت رقابتی بالایی برخوردار نیست […]

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی مطرح کرد

عدم ارتباط با غول‌های بزرگ صنعتی دنیا دلیل عقب‌ماندگی خودروسازی ایران

عضو هیأت‌علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به وضعیت صنعت خودروسازی کشور، گفت: خروجی صنعت خودروسازی ما که شامل کارخانجات و سایر بازیگران ذی‌نفع آن است از مزیت رقابتی بالایی برخوردار نیست و این مزیت رقابتی ضعیف را می‌توان هم در شاخص صادرات و هم در ابراز رضایت مصرف‌کنندگان مشاهده کرد. ما اساساً در بازارهای خارجی حضور نداریم و در بازارهای داخلی هم ابراز رضایتی مشاهده نمی‌شود به این اعتبار جایگاه صنعت خودروسازی در زنجیره ارزش جهانی، جایگاه ضعیفی است که نیاز به آسیب‌شناسی دارد.

به گزارش ایلنا، علی دینی‌‌ترکمانی افزود: نکته دیگر این است که صنعت خودروسازی را می‌توان نمادی از فرایند صنعتی شدن کشور دانست که آسیب‌شناسی این صنعت در فراهم کردن چارچوب تحلیلی کمک فراوانی می‌کند تا به این پرسش پاسخ دهیم چرا اساساً ما توسعه‌نیافتگی صنعتی و تکنولوژیکی را تجربه می‌کنیم. صنعت خودروسازی ما به رغم اینکه بازار داخلی مناسبی داشت، از نظر کانون توجه سیاست‌گذار از جایگاه خوبی برخوردار بود و از سیاست‌های حمایتی و تعرفه‌ای قابل‌قبولی پشتیبانی می‌شد اما یک صنعت ضعیف است و این موقعیت را می‌توان به کل صنعت کشور تعمیم داد.

دینی ترکمانی با اشاره به نظرات برخی کارشناسان در مورد عدم حمایت از صنعت خودروسازی کشور گفت: عده‌ای به لحاظ کارشناسی این گونه گفتمان‌سازی می‌کنند که ما اجازه دهیم دو یا سه کارخانه بزرگ این صنعت ورشکست شوند و سپس می‌توان نیروی کار این کارخانجات را در چارچوب جابه‌جایی عوامل تولید و بازارهای رقابتی به سایر کارخانجات بزرگ جابه‌جا کرد اما این بحث به لحاظ تاریخی حتی در آمریکا هم توجیه چندانی ندارد. ما مشاهده کردیم که در بحران ۲۰۰۸ وقتی خودروسازهایی مانند جنرال‌موتورز در معرض خطر بودند اقتصاد آمریکا دست روی دست نگذاشت و دولت اوباما بسته حمایتی تعریف و به این بنگاه‌ها تزریق کرد.

وی ادامه داد: این بحث شاید برای اقتصادهایی مناسب باشد که ۸۰ و ۹۰ درصد از رشته‌ فعالیت‌های مختلف که در بنگاه‌های زیادی درگیر هستند از نظر کارایی و تولید شرایط مناسبی دارند که می‌توانند ضعف سایر بنگاه‌ها را جبران کنند و در صورت بروز مشکل در بنگاه‌های ضعیف نیروی کار آنها را جذب کنند. اما در اقتصاد ما که با کژکارکردهای اساسی روبه‌رو است دیگر کارخانه بزرگی نیست که نیروی کار این کارخانجات را به آنجا انتقال داد.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: بنگاه‌هایی که در عرصه سرمایه‌گذاری قابلیت بالایی داشته باشند، قابلیت بالایی در تولید و در نتیجه در نوآوری خواهند داشت ما تقریباً در تولید قطعات غیرهایتک‌‌ها تقریباً خودکفا هستیم اما در ماشین‌های هایتک با مشکل روبه‌رو هستیم و به همین خاطر است که وقتی تحریم می‌شویم خط تولید پارس‌خودرو که ماشین‌آلات لوکس را تولید می‌کند دچار اشکال اساسی می‌شود باید توجه داشت بنگاه‌هایی که در زنجیره ارزش جهانی موفق هستند ساختار سازمانی نیرومندی هم دارند که یک مؤلفه بسیار مهم در مزیت رقابتی است.

دینی ترکمانی با اشاره به جایگاه صنعت خودروسازی کشور در عرصه جهان گفت: شاید این صنعت از نظر کمیت جایگاه نامناسبی نداشته باشد به‌طوری که ایران‌خودرو رتبه ۲۶ و سایپا رتبه ۳۰ را از نظر کمیت دارا هستند. اما در زمینه صادرات این رقم بسیار ناچیز است مثلاً میزان صادرات کشور آلمان در سال ۲۰۱۶، ۱۵۰ میلیارد دلار و همسایه ما ترکیه با مجموع قطعات و خودروهای صادراتی ۲۰ میلیارد دلار بود اما ایران در این آمار از جایگاه نامناسب و با رقم ناچیزی روبه‌رو است.

وی خاطرنشان کرد: اتفاقی که صنعت خودروسازی را در حال‌حاضر تحت‌الشعاع قرارداده است ظهور فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌ محیط‌زیست‌گراست که مصرف سوخت در آنها برق یا ترکیب برق و بنزین است که برق آن نیز از پنل‌های خورشیدی تولید می‌شود همچنین این خودرو‌ها بسیار هوشمند هستند به‌طوری که در ۳۰ یا ۴۰ سال آینده خودروهای بدون سرنشین وارد بازار خواهند شد و سؤال این است که صنعت خودروسازی ما تا چه اندازه می‌تواند با این پارادایم در حال تثبیت، خود را تطبیق دهد؟ به نظر می‌رسد ما زمانی وارد این بازار خواهیم شد که دیگر تکنولوژی قدیمی شده است و ما نمی‌توانیم در آن زنجیره ارزش جهانی جایگاه مناسبی داشته باشیم.

وی با اشاره به تأثیر ارتباط با بنگاه‌های بزرگ تولید خودرو گفت: در کشور چین چهار بنگاه‌ تولیدی خودروسازی در سطح جهانی وجود دارد که صددرصد مالکیت آنها دولتی است و در زنجیره ارزش جهانی سهم بالایی دارند اما به دلیل آنکه با بنگاه‌های بزرگ دنیا مانند فولکس واگن ادغام شده‌اند از رشد کافی برخوردار هستند یکی از دلایل عقب‌ماندگی صنعت خودروسازی ما همین بی‌ارتباطی با غول‌های بزرگ جهان است در حالی که بسیاری از خودروسازهای کشورهای دیگر مانند چین توانسته‌اند با تعامل سازنده با اقتصاد جهانی و بنگاه‌های پیشرو از دانش آنها استفاده کنند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به رویکرد نئوکلاسیکی در زمینه صنعت خودروسازی گفت: گفتمان‌هایی که در ایران وجود دارند شاید در ظاهر امر موجه باشند اما وقتی عمیق‌تر به آنها نگاه می‌کنیم به‌خصوص مقایسه‌های تطبیقی بین کشوری انجام می‌دهیم توضیح‌های قانع‌کننده‌ای ندارند که یکی از آنها رویکرد متعارف اقتصادی است که عمدتاً بر وجود تعرفه بالا، درجه انحصار و دولتی بودن بنگاه‌ها متمرکز شده است. اما باید توجه داشت مثلاً در زمینه انحصار واقعیت جاری این است که صنعت خودروسازی و بسیاری از صنایع بزرگ در تمام دنیا، یک وجه مشخص دارند و اینکه ساختار بازار آنها از نوع انحصار چندجانبه است شما کشوری را نمی‌توانید پیدا کنید که ۳۰ یا ۴۰ واحد خودروسازی داشته باشند در خود آمریکا جنرال‌موتورز و فورد بنگاه‌های تعیین‌کننده هستند و سایر بنگاه‌ها در کنار آنها فعالیت می‌کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به وضع تعرفه بر خودرو در کشور گفت: شاید برخی‌‌ها از تعرفه بالا انتقاد کنند در حالی که تعرفه بالا خود معلول است که نتوانسته‌ایم مزیت رقابتی این صنعت را افزایش دهیم و در نتیجه صنعت وابسته به تعرفه بالا شده است در حالی که کره‌جنوبی تقریباً ۳۵ سال از تعرفه بالا استفاده کرد و امروز نیازی به آن ندارد چون توانسته این صنعت نوزاد را به مرحله بلوغ برساند. باید توجه داشت که نفس سیاست‌های حمایتی اشتباه نیست بلکه هنر استفاده از آنها مهم است از همین روی ما هنر استفاده از سیاست‌های حمایتی را بر خلاف کره‌جنوبی نداشته‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: همچنین برخی‌‌ها از دولتی‌ بودن این بنگاه‌ها انتقاد می‌کنند در حالی که بنگاه‌های دولتی مانند رنوی فرانسه از عملکرد مناسبی برخوردارند هر چند سهام این شرکت در دهه ۱۹۸۰ واگذار شد اما باز هم از حمایت دولتی برخوردار است یا چهار بنگاه بزرگ چین صددرصد مالکیت دولتی دارند اینکه ما می‌گوییم بنگاه‌های ما دولتی هستند در واقع یک آدرس اشتباه است.