ظرفیت خاموش زغال‌سنگ ایران محمد قره‌داغلی -با وجود برخورداری ایران از ذخایر عظیم نفت و گاز، محدود بودن عمر این منابع با توجه به سطح برداشت کنونی از یک طرف و جذابیت‌های صادراتی این دو صورت از انرژی برای ایران به عنوان دومین صادرکننده بزرگ نفت و گاز از طرف دیگر، لزوم توجه به سایر […]
ظرفیت خاموش زغال‌سنگ ایران
محمد قره‌داغلی -با وجود برخورداری ایران از ذخایر عظیم نفت و گاز، محدود بودن عمر این منابع با توجه به سطح برداشت کنونی از یک طرف و جذابیت‌های صادراتی این دو صورت از انرژی برای ایران به عنوان دومین صادرکننده بزرگ نفت و گاز از طرف دیگر، لزوم توجه به سایر منابع انرژی داخلی از جمله زغال‌سنگ را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
یکی از مواد معدنی که در ایران یافت می‌شود، زغال‌سنگ است. بررسی‌های زمین‌شناسی رسوبات زغال‌دار و معادن زغال‌سنگ ایران نشان می‌دهد که اکثر این ذخایر در سازندهای شمشک نای‌بند(طبس) و آق‌دربند(سرخس) قرار دارند و از نظر زمانی مربوط به تریاس‌فوقانی تا ژوراسیک‌میانی هستند. این پژوهش برروی مناطق زغالی و ۹۳ معدن با هدف بررسی نقش تکتونیک در پیدایش زغال‌های ایران انجام شد. حوزه‌های زغالی ایران بیش‌تر در دو واحد تکتونیکی رسوبی البرز و ایران مرکزی قرار دارند. این حوزه‌های زغالی اغلب درمحیط‌های زمین ساختی فعال و عموماً ناودیسی تشکیل شدند. سنگ‌های دربرگیرنده زغال بیش‌تر شامل کنگلومرا ماسه‌سنگ شیل‌سیلت و ماسه‌سنگ‌آهکی هستند. زغال‌های البرز عموماً در سازند‌شمشک قرار دارند. رسوبات زغال‌دار این حوزه اغلب از نوع تخریبی می‌باشند. زغال‌های ایران مرکزی بیش‌تر در سازند نای‌بند و آق‌دربند با سن تریاس‌فوقانی تا ژوراسیک‌زیرین قرارگرفته‌اند. این حوزه بیش‌تر تحت تأثیر رسوبات دریایی قرار گرفته‌اند. فرایند تشکیل زغال‌سنگ شامل دو مرحله رسوبی و دگرگونی است. بررسی شواهد زمین‌شناسی و ژئوتکتونیکی ایران در اواخر تریاس تا ژوراسیک نشان داد که فاز کوه زایی آلپ پیشین و کیمرین پیشین و پسین در پیدایش میادین زغال ایران نقش اساسی داشته‌اند. وسعت نواحی زغال‌خیز ایران حدود یک ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع ارزیابی می‌گردد و در مناطق کم‌تر توسعه یافته همچون طبس، خراسان، البرز و کرمان قرار دارند.
بهروز برنا، معاون اکتشافی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی درباره گستره استانی معادن زغال‌سنگ در ایران، عنوان کرد: در کل کشور ما از نظر وجود زغال‌سنگ شرایط به نسبت خوبی وجود دارد، اما مشکلاتی که در کشور ما در حوزه زغال‌سنگ دیده می‌شود مربوط به لایه‌های نازک زغال‌سنگ است. علاوه بر این‌که نوار کمری بالا و پایین زغال‌سنگ نیز سست است.
برنا با اشاره به این‌که زغال‌سنگ یک ماده اشتغال‌زا است و سخت‌‌ترین نوع استخراج را دارد، خاطرنشان کرد: بیش‌ترین زغال‌سنگ در ایران به دوران دوم بازمی‌گردد. وی در ادامه با اشاره به استان‌هایی که بیش‌ترین میزان زغال‌سنگ را در کشور دارا هستند، گفت: مهم‌ترین استان‌هایی که در ایران از این موهبت طبیعی برخوردارند شامل استان‌های خراسان‌جنوبی، کرمان و مازندران هستند. اما به میزان کم‌تر در استان‌هایی چون گلستان، گیلان، سمنان، خراسان‌شمالی و رضوی، آذربایجان‌غربی و شرقی، اصفهان، یزد و حتی در استان لرستان نیز زغال‌سنگ دیده شده است.
معاون اکتشافی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در ادامه توضیح داد: در هر بازه زمانی هر استانی که از سازند شمشک برخوردار باشد، این سازند آن استان را برخوردار از زغال‌سنگ کرده است.
برنا درباره برآورد استخراج زغال‌سنگ در سطح کشور عنوان کرد: برآورد می‌شود، ذخایر زغال‌سنگ در کشور به ۳ میلیارد تن برسد. وی با اشاره به این‌که بیش‌ترین میزان ذخیره زغال‌سنگ در استان خراسان‌جنوبی قرار دارد، بیان کرد: در حوزه طبس، زغال‌سنگ‌‌ها بیش‌تر از نوع حرارتی هستند و در دیگر حوزه‌ها زغال‌سنگ‌‌ها بیش‌تر از نوع کک‌شو محسوب می‌شوند. وی با اشاره به سایر استان‌های زغال‌خیز در کشور یادآور شد: البته معادن بزرگ زغال‌سنگ پرورده در مازندران یا معادن زغال‌سنگ زیرآب در سمت کیاسر در استان گلستان معادن تخت واقع شده‌اند. این معادن را می‌توان معادن زغال‌خیز دانست. حتی در استان تهران نیز در شمشک و قاچره قدیمی‌‌ترین ذخایر زغال‌سنگ وجود دارد.
۳۵۰ میلیون تن به ذخایر زغال‌سنگ کشور افزوده شد
این در حالی است که چندی پیش معاون بهره‌برداری و اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران اعلام کرد: با انجام برنامه‌های اکتشافی، میزان ذخایر قطعی زغال‌سنگ کک شو و حرارتی کشور بیش از ۳۵۰ میلیون تن افزایش یافت.
خدایار کریم‌نژاد با بیان این‌که در سال گذشته، به‌طور متوسط بیش از ۹۴ درصد از اهداف اکتشافی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی (وابسته به ایمیدرو) محقق شد، افزود: برنامه‌های اکتشافی این شرکت در سال ۹۵ بالغ بر ۷۰ هزار متر حفاری است.
وی با بیان این‌که در برخی از بخش‌ها، اهداف این شرکت بیش از هدف برنامه محقق شده است، اظهار کرد: برنامه اکتشافی شرکت در سال جاری، انجام ۷۰ هزار متر حفاری است که حوزه‌های سنگ آهن، زغال‌سنگ و پلی متال را شامل می‌شود. این برنامه در اکثر موارد در مرحله انتخاب مشاور و پیمانکار قرار دارد.
کریم نژاد ادامه داد: افزایش ذخایر قطعی زغال‌سنگ کک شو و حرارتی، مربوط به دوره زمستان ۹۲ تا پایان ۹۴ است که در حوزه ایران مرکزی و البرز مرکزی صورت گرفته و گزارش‌های به دست آمده نشان می‌دهد میزان ذخایر کشف شده، از ۳۵۰ میلیون تن هم بیش‌تر است. ایمیدرو برنامه جدید اکتشافی را از زمستان ۹۲ آغاز کرد که ۲۵۰ هزار کیلومترمربع از مساحت کشور را در بر می‌گیرد.
وی با بیان این‌که طرح جامع زغال‌سنگ کشور در مرحله تدوین قرار دارد، افزود: ضروری است اقدامات لازم برای ایجاد زیر ساخت، تجهیز و آماده‌سازی به منظور نیل به اهداف توسعه این حوزه توسط بخش خصوصی و دولتی فراهم شود.
کریم‌نژاد خاطرنشان کرد: شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، از آمادگی لازم برای مشارکت با بخش خصوصی برخوردار است.
رسوبات زغال‌دار در حوزه کرمان
استان کرمان یکی از بزرگ‌ترین استان‌های معدنی کشور است که معادن زغال‌سنگ ازجمله بزرگ‌ترین پهنه‌های معدنی کرمان به‌شمار می‌رود و هزاران نفر در این زمینه مشغول به‌کار هستند به‌طوری که بسیاری از شهرهای شمالی استان کرمان با ساختار کارگری شکل گرفته است.
بخش عمده اقتصاد شهرستان‌های شمالی استان کرمان همانند زرند، راور و کوهبنان به فعالیت معادن زغال‌سنگ وابسته است و بخش عظیمی از مردم این مناطق در معادن زغال‌سنگ مشغول به‌کار هستند.
زغال‌خیزی اصلی در بخش‌های دهرود، داربید خون و ظغراجه است و بخش‌های نیزار، باب‌نیزو و دشت‌‌خاک فاقد زغال‌خیزی است و فقط در بعضی از مناطق آن لایه‌های نازک و عدسی زغال‌سنگ وجود دارد. از نظر کیفی زغال‌سنگ‌های ناحیه کرمان از نوع هومیک هستند و زغال‌های ساپروپلیک در آن‌ها وجود ندارد و ترکیب پتروگرافی آن‌ها از کلارین درخشان تا دورین مات متفاوت است. مارک‌های گازی تا آنتراسیت به‌صورت پیاپی وجود دارد و در فاصله میان آن‌ها مارک‌های کک‌شو، کک‌شو چرب و گازی چرب و به مقدار کم‌تر چرب وجود دارد.
بزرگ‌ترین معادن زغال‌سنگ ایران در طبس
مهم‌ترین و بزرگ‌ترین معادن شناخته‌شده در ایران مربوط به معادن زغال‌سنگ طبس در استان خراسان‌جنوبی است. ۵۵ درصد ذخایر شناخته‌شده زغال‌سنگ ایران در منطقه طبس قرار دارد.
ذخایر زمین‌شناسی این منطقه ۵٫۲میلیارد تن است که ۱٫۱ میلیارد تن آن، ذخایر کک‌شو و در منطقه پروده و ۴٫۱ میلیارد تن ذخایر زغال‌سنگ حرارتی در منطقه مزینو است. درباره معادن زغال‌سنگ طبس، محمدسالاری، معاون امور معادن و صنایع معدنی خراسان‌جنوبی اظهار کرد: در طبس بیش از ۲۴ معدن زغال‌سنگ وجود دارد و ۴ پروانه جدید بهره‌برداری نیز برای معادن جدید زغال‌سنگ صادر شده است. در این معادن دو نوع زغال‌سنگ حرارتی و کک‌شو وجود دارد. میزان استخراج رسمی زغال‌سنگ در طبس به میزان ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تن می‌رسد.
سالاری با اشاره به نقشی که معادن زغال‌سنگ در اشتغال‌زایی این منطقه به‌وجود آورده‌اند، بیان کرد: این معادن سهم قابل‌توجهی در اشتغال‌زایی منطقه به‌وجود آورده‌اند و برای بیش از ۴۱۰۰ نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند.
وی با اشاره به تجهیزات معدنی معادن زغال‌سنگ طبس عنوان کرد: با توجه به فرسوده‌شدن تجهیزات معدنی این معادن، چندی پیش نیز نشستی با هیأت جمهوری چک با فعالان حوزه معدنی در طبس درباره تجهیزشدن معادن زغال‌سنگ برگزار شد. تمایل چک‌‌ها بیش‌تر بر تجهیزات معدنی زغال‌سنگ بود. البته اشتیاق این هیأت، هم در حوزه معدن و هم در صنایع معدنی در طبس بود. از این‌رو بازدیدی یک‌روزه از معادن زغال‌سنگ انجام دادند.
لازم به یادآوری است، کارخانه زغال‌شویی شرکت زغال‌سنگ پروده طبس در جوار معدن شماره یک پروده در فضایی به مساحت ۵۶۲۰ متر مربع و با ظرفیت خوراک‌دهی ۳۰۰ تن بر ساعت احداث شده که با فرآوری زغال‌سنگ خام تولیدی معدن، محصول کنسانتره زغال‌سنگ را برای مصارف صنایع کک‌سازی تولید می‌کند. این کارخانه برای فرآوری سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن زغال‌سنگ خام و تولید ۷۵۰ هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ با محتوای ۵٫۱۰ درصد خاکستر طراحی شده است. ناحیه پروده با وسعت ۱۲۰۰ کیلومتر مربع و ذخیره زمین‌شناسی ۱٫۱ میلیارد تن زغال‌سنگ کک‌شو، یکی از ۴ ناحیه حوزه زغالی طبس و بزرگ‌ترین حوزه زغال‌سنگ کک‌شو ایران است.
گروهی از فعالان صنعتی و اقتصادی جمهوری چک در قالب هیأتی متشکل از ۲۸ نفر به ریاست رایزن اقتصادی سفارت جمهوری چک در ایران که به خراسان‌جنوبی سفر کرده بودند از شرکت زغال‌سنگ پروده طبس به عنوان نخستین و بزرگ‌ترین معدن تمام مکانیزه زغال‌سنگ کشور بازدید کردند و توافقنامه همکاری بین شرکت زغال‌سنگ پروده طبس و شرکت اُستروی منعقد و امضا شد.
شناسایی ۱۸ میلیون تن ذخیره زغال‌سنگ در سوادکوه
همچنین چندی پیش سرپرست شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی از شناسایی ۱۸ میلیون تن ذخیره زغال‌سنگ با کیفیت بالا در سوادکوه خبر داد.
باقر جهانگیری‌کوه‌بنانی با اشاره به این‌که طرح احداث کارخانه زغال‌شویی، با ظرفیت ۵۰۰ هزار تن به پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد رسید، گفت: کارخانه زغال‌شویی البرز مرکزی در آستانه افتتاح قرار دارد و این کارخانه جایگزین واحد قبلی است و مشکلات زیست‌محیطی آن به حداقل رسیده و به‌عنوان دوستدار محیط‌زیست معرفی شده است.
وی با بیان این‌که میزان سرمایه‌گذاری این طرح، ۴۲۰ میلیارد ریال است و بیش از ۷۰ درصد تجهیزات آن، داخلی و بخش دیگر تجهیزات نیز از شرکت‌های معتبر اروپایی تأمین شده است، افزود: طرح اکتشاف و اجرای طرح کک‌سازی از طرح‌های توسعه‌ای شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی است.
سرپرست شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی، طرح اکتشاف در زغال‌سنگ البرز مرکزی را با هدف اطمینان‌بخشی به میزان ذخایر موجود در منطقه برای افزایش ظرفیت تولید شرکت توصیف و خاطرنشان کرد: طرح اکتشاف زغال‌سنگ البرز مرکزی ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در این طرح، ۱۶ هزار و ۵۰۰ متر حفاری شده و ۱۸ میلیون تن ذخیره زغال‌سنگ با کیفیت بالا شناسایی شده است.
جهانگیری به طرح‌های دیگر شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی سوادکوه اشاره کرد و گفت: طرح کک‌سازی با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن، تجهیز و آماده‌سازی معادن جدید با هدف افزایش تولید زغال‌سنگ و تأمین خوراک اولیه کارخانه‌های در دست احداث و نو‌سازی و به‌سازی سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تولید از طرح‌های دیگر توسعه‌ای شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.