سود بانکی با اقدامات ضربتی کاهش نمی‌یابد

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی   ریشه ۷۰ درصد مشکلات بانک‌ها مدیریتی است مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با اشاره به شرایط فعلی شبکه بانکی، اقدامات فوری و کوتاه مدت برای کاهش نرخ سود بانکی را بی‌نتیجه دانست و گفت: نظام بانکی نیازمند اصلاحات ساختاری و نهادی است. کامران […]

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی

 

ریشه ۷۰ درصد مشکلات بانک‌ها مدیریتی است

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با اشاره به شرایط فعلی شبکه بانکی، اقدامات فوری و کوتاه مدت برای کاهش نرخ سود بانکی را بی‌نتیجه دانست و گفت: نظام بانکی نیازمند اصلاحات ساختاری و نهادی است.

کامران ندری در گفت‌وگو با فارس، با بیان این‌که کسری نقدینگی بانک‌ها مانع جدی کاهش نرخ سود است، اظهار داشت: بانک مرکزی چندین بار برای کاهش نرخ سود خیز برداشته اما عملیاتی نشده است.

وی افزود: بانک‌ها با کسری نقدینگی و منابع مواجهند و در رقابت برای به دست آوردن منابع، نرخ‌های سود سپرده را افزایش می‌دهند.

این اقتصاددان با بیان این‌که با افزایش سود سپرده نرخ سود تسهیلات هم افزایش می‌یابد، گفت: بانک مرکزی در یک گام عملیاتی‌تر برای این‌که مشکل را حل کند سال گذشته بخشی از مشکلات بانک‌ها را برطرف کرد.

وی ادامه داد: بخشی از مشکل نقدینگی بانک‌ها ناشی از اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی و جریمه ۳۴ درصدی بود، چراکه بانک‌های بدهکار به بانک مرکزی برای جریمه نشدن رقابت شدیدی در جذب سپرده به وجود آوردند.

ندری گفت: بانک مرکزی اضافه برداشت بانک‌ها را به خط اعتباری تبدیل کرد و باعث شد نیاز فوری بانک‌ها به نقدینگی کاهش پیدا کند و نرخ سود در بازار بین بانکی از ۲۹ درصد به ۱۸ درصد کاهش یابد.

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یکی از نتایج این سیاست بانک مرکزی را افزایش نرخ رشد نقدینگی دانست و افزود: درصد رشد نقدینگی در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ بیش‌تر بود و به رقم ۳۰ درصد رسید؛ اما باوجود تمهیداتی که بانک مرکزی برای بانک‌ها در نظر گرفت مشکل نقدینگی بانک‌ها هنوز رفع نشده است.

وی با بیان این‌که اگر بانک مرکزی به صورت دستوری نرخ سود را پایین بیاورد، قطعاً در اجرا با مشکل روبه‌رو خواهد شد، تصریح کرد: با کاهش دستوری نرخ سود تخلفات بانک‌ها و اعمال روش‌های مختلف برای عدم پرداخت و دریافت سود در نرخ‌های مصوب شکل خواهد گرفت و وقتی همه بانک‌ها از نرخ سود دستوری مصوب تخلف کنند،  بانک مرکزی دیگر نمی‌تواند با همه آن‌ها برخورد کند.

*بانک مرکزی در گیرودار کنترل تورم و رفع تنگنای مالی بانک‌ها

ندری با اشاره به محدودیت‌های بانک مرکزی در اعمال سیاست‌های پولی، گفت: اگر بانک مرکزی بخواهد رشد نقدینگی را برای رفع کمبود نقدینگی بانک‌ها بالا ببرد، ممکن است دستاوردهای کنترل تورم و هدفگذاری تورم تک‌رقمی از دست برود. به همین دلیل فکر می‌کنم بانک مرکزی فعلاً این مسأله را مسکوت گذاشته است و منتظر تحولات اقتصادی در ماه‌های آتی است تا بتوان متناسب با تحولات جدید سیاست‌های مناسبی را اتخاذ کند.

این اقتصاددان با بیان این‌که بانک مرکزی می‌تواند نرخ رشد نقدینگی را افزایش دهد و شرایطی را فراهم کند تا مشکل نقدینگی بانک‌ها کاهش یابد، افزود: اما باید به این مسأله دقت کرد که کسری نقدینگی بانک‌ها بیش‌تر به دلیل مشکلات ترازنامه‌ای و به عبارت دیگر ناشی از مطالبات معوق و تخصیص منابع به بخش‌هایی غیرمولدی است که قفل شدن منابع بانک را در پی داشت است.

وی اظهار داشت: اگر بانک‌ها و بانک مرکزی بتوانند با همکاری یکدیگر مشکل مطالبات معوق را حل کنند و دارایی‌های غیرمالی بانک‌ها را که در بخش‌های مختلف قفل شده آزاد شود، به تدریج مشکلات نقدینگی بانک‌ها حل خواهد شد.

* تزریق نقدینگی به بانک‌ها تولید را منتفع نمی‌کند

ندری با بیان این‌که در غیر این صورت اگر بانک مرکزی سیاست انبساطی هم به‌کار ببرد، ممکن است تا حدودی مشکل نقدینگی بانک‌ها برطرف کند اما منجر به حل مشکلات بخش تولید نمی‌شود، گفت: درصورتی که راهکار حل مشکل نقدینگی بانک‌ها به مدیریت بازار بین بانکی و سیاست انبساطی محدود شود، این نقدینگی جدید صرف رفع مشکلات خود بانک می‌شود و تولید منتفع نخواهد شد.

وی بیان کرد: بانک مرکزی در شرایط خیلی سختی قرار گرفته و هر کسی به جای مسؤولان فعلی بانک مرکزی بود می‌دیدید که تصمیم‌گیری در چنین شرایطی بسیار سخت و دشوار است.

* شبکه بانکی از سلامت کافی برخورد نیست

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با تأکید بر این‌که پیش‌نیاز کاهش نرخ سود سلامت وضعیت مالی بانک‌ها است، افزود: مشکل در اینجاست که شبکه بانکی از سلامت کافی برخوردار نیست و بانک مرکزی هم‌اکنون با دو مشکل مواجه است. مشکل اول سیاست کنترل نقدینگی برای دستیابی به تورم تک رقمی و مشکل دوم ثبات و حفظ سلامت نظام بانکی است که به پیش بردن این دو هدف کاری بسیار دشوار است.

وی در پاسخ به این سؤال که یکی از برنامه‌های اعلام شده بانک مرکزی برای سال ۹۵ ادغام و انحلال بانک‌های مشکل‌دار است، این سیاست می‌تواند بخشی از معضلات نظام بانکی را برطرف و زمینه کاهش نرخ سود را فراهم کند، گفت: همه بانک‌ها را نمی‌توان به یک شکل درباره آن‌ها قضاوت کرد، زیرا برخی بانک‌ها به دلیل تکالیفی که دولت بر دوش آن‌ها گذاشته با مشکلات ساختاری و مالی مواجه شدند.

ندری ادامه داد: برخی بانک‌ها هم تخلف کردند که قطعاً باید با بانک‌های متخلف برخورد شود؛ یک راه برخورد هم ادغام و انحلال است.

* نیازمند قانونی مشخص برای ورشکستگی و ادغام بانک‌ها هستیم

وی با بیان این‌که بحث ادغام و ورشکستگی بانک‌ها یک بستر قانونی و تجربه شده می‌خواهد، تصریح کرد: در ایران چنین قوانین و تجربه‌ای نداریم یعنی نه قوانین مربوط به ادغام و ورشکستگی برای بانک‌ها وجود داشته و نه تجربه آن را داشته‌ایم، چون صرف ادغام مشکلاتی را برطرف نمی‌کند.

* ۳ گام برای پیاده‌‌سازی قانون ورشکستگی بانک‌ها

این اقتصاددان اظهار داشت: بنابراین نه قانون ورشکستگی و ادغام هم اکنون وجود دارد و نه تجربه آن و نه امکان استفاده از تجربه سایر کشور‌ها برای ادغام و انحلال قابل استفاده است. مسأله را به سادگی نمی‌توان حل کرد و در گام اول باید بستر قانونی برای آن ایجاد شود؛ در گام دوم قانون اجرا و تجربه شود، در گام سوم اصلاحات قانونی متناسب با تجربه به دست آمده از ادغام و انحلال بانک‌ها انجام شود.

وی ادامه داد: اگر امکان آن وجود از تجربه سایر کشور‌ها در ادغام، انحلال و ورشکستگی بانک‌ها استفاده شود که البته با توجه به این‌که ساختار و وضعیت بانک‌ها در کشورهای خارجی متناسب با بانک‌های ایرانی نیست چندان تجربه آن کشور‌ها قابل استفاده نیست.

* حتماً باید به سمت حذف بانک‌های بد حرکت کرد

ندری با تأکید بر این‌که مسأله ادغام، انحلال و ورشکستگی بانک‌های بد و مشکل‌دار در کوتاه‌مدت قابل اجرا نیست، گفت: ولی باید حتماً به سمت آن حرکت کرد و مطابق با مراحل ذکر شده در جهت حذف بانک‌های بد گام برداشت.

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی افزود: در سال‌های گذشته چند ادغام و انحلال مانند ادغام یک بانک و دو مؤسسه و راه‌اندازی بانک آینده و انحلال دو مؤسسه میزان و ثامن‌الحجج انجام شد اما این تجربیات، کافی و مدون نیست.

وی با بیان این‌که هر کدام از این ادغام‌‌ها و انحلال‌‌ها مسیر خودش را طی کرده و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مؤسسات هنوز با مشکل مواجهند و به عبارتی دیگر هنوز یک مؤسسه یکپارچه نشدند، گفت: بنابراین ادغام، انحلال و ورشکستگی بانک‌ها کار ساده‌ای نیست و نیازمند یک تغییر نهایی و بنیادی در قوانین و مقررات دارد.

ندری تصریح کرد: حتی کارشناسان و حسابدارانی که بتوانند دارایی‌ها را ارزش‌گذاری کنند باید دسته‌بندی شوند. می‌دانیم که باید سهامداران از ادغام رضایت داشته باشند. بنابراین کار کوتاه‌مدت و آسانی نیست اما باید باز هم حتماً حرکت کنیم.

* افزایش سرمایه بانک‌های توسعه‌ای یک ضرورت است

ندری با اشاره به ضرورت افزایش سرمایه بانک‌های توسعه‌ای، افزود: باید بانک‌های توسعه‌ای را از این قاعده مستثنی کرد. منابع بانک‌های توسعه‌ای از سپرده‌های مردم نیست و این بانک‌ها اهداف توسعه‌ای دارند.

وی ادامه داد: می‌شود با افزایش سرمایه برای بانک‌های توسعه‌ای مشکلات این بانک‌ها را حل کرد اما آن معضل مدیریتی که گفتم در بانک‌های توسعه‌ای هم دیده می‌شود ولی با این تفاوت که اگر بانک‌های توسعه‌ای با مشکل مواجه شوند این مشکل به بحران تبدیل نمی‌شود چون منابع آن‌ها سپرده‌های مردم نیست.

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با بیان این‌که اگر بانک‌های تجاری با توجه به در اختیار داشتن سپرده‌های مردم، ایجاد بحران بسیار خطرناک است، افزود: البته دولت تاکنون سپرده‌های مردم را تضمین کرده و مشکلی پیش نیامده است و امیدواریم در آینده هم منابع به گونه‌ای باشد که از بانک‌ها حمایت کنند. اما اگر این مشکل مدام بزرگ شود ممکن است به زمانی برسیم که هر چه منابع وجود دارد باید به شبکه بانکی تزریق شود تا این شبکه حفظ شود.

*اگر امروز اصلاحات ساختاری شروع شود، تا ۱۰ سال دیگر بانک‌های سالمی خواهیم داشت

این اقتصاددان بیان کرد: بنابراین انجام اصلاحات ساختاری در نظام بانکی بسیار ضروری است و کار ساده‌ای نیست که بخواهیم یک شبه و یا حتی در یک برنامه میان‌مدت آن را حل کنیم. اگر هم اکنون برای انجام اصلاحات ساختاری و برنامه‌ریزی و اقدام شود شاید تا ۱۰ سال دیگر بانک‌های سالم و قوی داشته باشیم.

*اقدامات فوری و کوتاه مدت و برای کاهش نرخ سود به نتیجه نمی‌رسد

مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در پاسخ به این سؤال که بنابراین شما معتقدید که اقدام عاجل برای کاهش نرخ سود امکان‌پذیر نیست، گفت: خیر اقدام فوری و کوتاه‌مدت برای کاهش نرخ سود به نتیجه نمی‌رسد و حتی اگر در برنامه‌ای میان‌مدت (در قالب برنامه ششم توسعه) زمینه کاهش نرخ سود فراهم شود، شاهکار شده است.

 

وی تأکید کرد: قطعاً برخی بانک‌ها باید ورشکست و منحل و برخی ادغام شوند و بانک‌های باقی‌مانده باید ترازنامه و صورت‌‌های مالی آن‌ها تطهیر و پاک شود که البته این کار بسیار سختی است.