مهاجرت نخبگان؛ از شایعه تا واقعیت !!

مهاجرت نخبگان؛ از شایعه تا واقعیت !!

چندی پیش آماری از سوی معاون آموزشی وزارت بهداشت مبنی بر مهاجرت نخبگان اعلام شد، که طبق بیانیه وزارت بهداشت این آمار مخدوش است. همچنین با توجه به شرایط پیش آمده برای نخبگان و ژن‌های خوب، شواهد نشان می‌دهد که آنها مانده و در حال ساخت کشورشان هستند و به نوعی به جای فرار، شکار می‌شوند.

در پی آمار مخدوش اعلام شده از سوی باقر لاریجانی، معاونت آموزشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، این وزارتخانه طی بیانیه‌ای اعلام کرد که دانشجویان متقاضی تحصیل در خارج از کشور نباید در آمار مهاجران تحصیل‌کرده لحاظ شوند. براساس این بیانیه در حوزه علوم پزشکی، سالانه حدود ۱۰ درصد از دانشجویان متقاضی تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر می‌کنند و در سایر رشته‌ها نیز شاید با کمی اختلاف چنین وضعیتی وجود داشته باشد. اما این موضوع به معنای مهاجرت تحصیل‌کرده‌ها از کشور نبوده و بسیاری از این افراد در دوره تحصیل و یا پس از تحصیل به کشور باز می‌گردند.

دیدگاه بنیاد ملی نخبگان

این در حالی است که براساس آخرین مطالعات انجام شده در بنیاد ملی نخبگان، مهاجرت قطعی نفرات برتر کنکور سراسری و المپیادهای علمی از کشور به‌طور چشمگیری در حال کاهش است. طبق مطالعات بنیاد ملی نخبگان درخصوص آمار مهاجرت قطعی از کشور، دوهزار و ۷۱۲ نفر برگزیدگان المپیادهای دانشجویی ۳۵هزار و ۳۱۳ نفر از رتبه‌های یک تا هزار کنکور سراسری در این مطالعات مورد تحلیل قرار گرفته‌اند که میزان خروج قطعی از کشور رتبه‌های یک تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته ریاضی از حدود ۶۰ درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۰ تا ۹۲ با روند کاهشی به حدود ۳۸ درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۵ تا ۹۷ رسیده است و به نظر می‌رسد این روند همچنان نیز ادامه داشته باشد.

همچنین میزان خروج قطعی از کشور رتبه‌های یک تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته علوم‌تجربی از حدود ۱۰ درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۰ تا ۹۲ به کمتر از هفت درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۵ تا ۹۷ رسیده است که این آمار نیز سیر نزولی دارد.

آمار بنیاد ملی نخبگان درخصوص روند بازگشت متخصصان ایرانی به کشور و همکاری با آنها نیز جالب توجه است؛ در این راستا برنامه «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» از اسفندماه سال ۱۳۹۳ با هدف ایجاد سازوکاری در راستای بهره‌مندی از دانش و تجارب آنها، از میان دانش‌آموختگان دوره دکتری از ۱۰۰ دانشگاه‌ برتر دنیا، اساتید ۲۰۰ دانشگاه‌ برتر دنیا و متخصصان و کارآفرینان ایرانی فعال در مؤسسات شاخص علمی و فناوری یا شرکت‌های خارجی، آغاز شده است.

بر این اساس بیش از چهارهزار و ۷۰۰ نفر از متخصصان و فارغ‌التحصیلان ایرانی خارج از کشور در پلتفرم طراحی شده در مدل‌های مختلف همکاری خود را با کشور آغاز کرده‌اند که از این میان ۱۳۵ کارآفرین، ۹۳ شرکت‌ دانش‌بنیان و فناور را تأسیس کرده، ۳۴۰ نفر به عنوان هیأت علمی دانشگاه‌های برتر کشور جذب شده و ۱۷۰ استاد مدعو و معین در دانشگاه‌های کشور قرارداد امضاء کرده‌اند.

علاوه بر این ۵۰۰ دانش‌آموخته دکتری در قالب پسادکتری در چرخه خدمت‌رسانی به جامعه بومی قرار گرفته‌اند و بیش از ۲۰۰۰ سخنرانی و کارگاه تخصصی در چهار سال گذشته توسط آنها برگزار شده است.

آمار تحصیل در خارج

سورنا ستاری، معاون علمی رئیس‌جمهور نیز درخصوص آماری که به نقل از گزارش صندوق بین‌المللی پول ارائه شده است، گفت: این صندوق اعلام می‌کند ایران در سال ۲۰۰۹ رتبه اول را در فرار مغز‌ها دارد؛ در حالی که اصلاً چنین گزارشی وجود ندارد.

وی همچنین عنوان کرده است که ایران چهارمیلیون دانشجو دارد و تنها ۵۰ هزار نفر از آنها در خارج کشور تحصیل می‌کنند و بر این اساس ما باید حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار دانشجو در خارج از کشور داشته باشیم؛ چراکه میانگین جهانی در این زمینه سه‌درصد تعداد دانشجویان را شامل می‌شود، ولی تعداد ۵۰ هزار دانشجو در دنیا به این معناست که ۱٫۱دهم درصد از کل دانشجویان ایران، در خارج از کشور تحصیل می‌کنند.

به گفته معاون علمی رئیس‌جمهور براساس آمارهای چهار ماه اول سال‌جاری بیش از ۱۳۰ نفر از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا به کشور بازگشتند و تنها ۲۵ درصد از افرادی که از خارج به کشور بازگشتند، عضو هیأت علمی در دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی شده و ۷۵ درصد آنها در شرکت‌ها مشغول به فعالیت شدند و استارت‌آپ یا شرکت‌های دانش‌بنیان تأسیس کرده‌اند.

بر این اساس در حال‌حاضر بیش از چهار هزار و ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان و بیش از هفت‌هزار استارت‌آپ در کشور فعالیت می‌کند که نشان‌دهنده سیر صعودی روند اشتغال دانشجویان و فعالیت سازنده و مؤثر نخبگان است.

عملکرد معاونت علمی ریاست‌جمهوری

عباس زارعی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران گفت: معاونت علمی ریاست‌جمهوری تدابیر اندیشمندانه‌ای را داشته و دانش چگونگی حرکت کشور به سوی فناوری را به خوبی طراحی و برنامه‌ریزی کرده است.

به گفته وی در ساختار معاونت در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری شده است که کاملاً در راستای نیازمندی‌های کشور برای دانش‌بنیان شدن است.

زارعی با بیان اینکه مهم‌ترین کار حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است که به خوبی در حال انجام است، تصریح کرد: معاونت علمی با الگوگیری موفق از شرکت‌های دانش‌بنیان کشورهای پیشرفته بسیاری از مکان‌های فیزیکی که پتانسیل استفاده دارند را شناسایی کرده و در اختیار تیم‌های دانش‌بنیان با حمایت مالی قرارداده است.

رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران تصریح کرد: در حال‌حاضر در دوره‌گذار هستیم و نرخ تغییرات آرام اما در حال تحول است. به عنوان مثال ساختمان پارک پیش از این تنها به‌کار انتشارات می‌پرداخت اما هم‌اکنون بیش از ۱۵۰ شرکت دانش‌بنیان و سه هزار نفر نیروی دانشی فعالیت می‌کنند و ۱۰ هزار شغل ایجاد شده است.

زارعی اظهار داشت: نوع نگاه معاونت علمی به دانش‌بنیان، سیل مهاجرت دانشجویان را کاهش داده است. در دانشگاه تهران بسیاری از نخبگان در قالب کار دانشجویی تخصصی فعالیت می‌کنند که این طرح ابداعی خود ماست و بیش از ۲۲۰ نخبه متخصص در پارک در کنار اساتید مشغول به فعالیت هستند.

 وی عنوان کرد: دانشگاه تهران طرحی به نام (GCO) مخفف GOP IN COMPANY به معنی وارد شدن به شرکت دارد که برای دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری طراحی شده است. این افراد در قالب این طرح به مدت یک ماه کار دانشجویی تخصصی می‌کنند، توسط پارک مهارت‌های نرم را آموزش می‌بینند و در نهایت وارد شرکت‌ها می‌شوند. در ادامه شرکت‌ها با حقوق مشخص این افراد را جذب می‌کنند و زمانی که متخصص شدند به عنوان نیرو جذب می‌شوند.

رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران با اشاره به وضعیت مطلوب مهاجرت دانشجویان ایرانی از خارج به داخل کشور، تصریح کرد: در خود پارک پنج نفر از این دانشجویان از دانشگاه‌های معتبر خارج به داخل آمده و شرکت دانش‌بنیان تأسیس کرده‌اند که این موضوع به کمک معاونت علمی محقق شده است. در واقع افراد از این طریق به دانشگاه‌ها و پارک‌ها معرفی و سپس با بررسی سوابق افراد جذب می‌شوند.

منابع: ایرنا؛ روابط‌عمومی معاونت علمی و فناوری؛ روابط‌عمومی وزارت بهداشت