آنچه باید از ضمانت‌نامه‌های بانکی بدانیم! سید احسان حسینی کارشناس حقوق بانکی امروزه ضمانت‌نامه‌های بانکی به دلیل آثار و مزایای خود، محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. سهولت پرداخت وجه آن توسط بانک و قواعد خاص حاکم بر آن سبب شده این ابزار سکه‌ای رایج در دنیای بازرگانی محسوب شود. در ابتدا باید گفت، ضمانتنامه بانکی (guarantee) […]
آنچه باید از ضمانت‌نامه‌های بانکی بدانیم!
سید احسان حسینی
کارشناس حقوق بانکی
امروزه ضمانت‌نامه‌های بانکی به دلیل آثار و مزایای خود، محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. سهولت پرداخت وجه آن توسط بانک و قواعد خاص حاکم بر آن سبب شده این ابزار سکه‌ای رایج در دنیای بازرگانی محسوب شود. در ابتدا باید گفت، ضمانتنامه بانکی (guarantee) سندی است که به موجب آن بانک تعهد می‌کند به محض اعلام و مطالبه هر میزان از وجه مندرج در آن توسط ذی‌نفع، وجه مطالبه شده را پرداخت نماید. به بیان دیگر ضمانتنامه بانکی، تعهد غیرقابل برگشت یک بانک به پرداخت وجه مورد ضمانت در صورت عدم اجرای تعهد توسط ضمانتخواه است. در عرف بانکداری شخصی که از بانک تقاضای صدور ضمانتنامه می‌کند ضمانتخواه نام دارد.
ضمانتنامه بانکی اعتبار خود را از قواعد و رویه‌های تجاری بین‌المللی کسب نموده و در دنیای فعلی، بانکها و مؤسسات اعتباری انواع و اقسام ضمانت‌نامه‌ها را صادر می‌کنند. ضمانتنامه شرکت در مناقصه‌مزایده، ضمانتنامه حسن اجرای تعهد، ضمانتنامه پیش‌پرداخت، ضمانتنامه استرداد کسوروجه‌الضمان (حسن انجام کار)، ضمانتنامه تعهد پرداخت و ضمانتنامه گمرکی، ضمانتنامه برای خدمت وظیفه عمومی یا برای جبران ضرر و زیان از مهم‌ترین اقسام آن هستند.
به طور کلی ضمانتنامه بر دو نوع است تبعی (غیر بانکی) و مستقل یا عندالمطالبه (بانکی). ضمانت‌نامه‌های بانکی که موضوع بحث ما در این مقاله است از نوع ضمانت‌نامه‌های مستقل هستند یعنی سرنوشت تعهد اولیه بین ذی‌نفع و ضمانتخواه ارتباطی با صادرکننده ندارد و بررسی ایفاء یا عدم ایفای تعهد هیچ ارتباطی با بانک ندارد و حتی اگر ذی‌نفع به‌رغم عدم استحقاق وجه آن را مطالبه کند، باز هم بانک باید مبلغ را پرداخت کند و اگر ضمانتخواه اعتراضی هم داشته باشد مانند این که ذی‌نفع علی‌رغم عدم استحقاق خود باز هم وجه آن را مطالبه نموده باشد، صرفاً می‌تواند در دادگاه حقوقی علیه او شکایت کند.
ضمانت‌نامه‌های بانکی ماهیتی اسنادی، مستقل، غیرقابل برگشت، مشروط، غیرقابل انتقال دارند. به موجب ماده۱۲ دستورالعمل ناظر بر ضمانتنامه بانکی (ریالی) بانک‌مرکزی، مؤسسه اعتباری ضمانتنامه را به استناد ماده ۱۰ قانون مدنی صادر می‌نماید. تعهدات ناشی از صدور ضمانتنامه از رابطه پایه و سایر قراردادهای مربوط مستقل بوده و اختلافات میان ضمانتخواه و ذی‌نفع و یا ایرادات و ادعاهای مربوط به آن‌ها، در تعهد مؤسسه اعتباری به پرداخت وجه ضمانتنامه به ذی‌نفع مؤثر نخواهد بود. به عبارت دیگر در ضمانت‌نامه‌های بانکی اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات ناشی از قراداد پایه جاری است و حدود و شرایط آن با مراجعه به متن و مفاد ضمانتنامه روشن می‌شود. اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات به زبان ساده یعنی دعوای بین ضمانتخواه و پیمانکار هیچ ارتباطی به بانک پیدا نمی‌کند و ضمانتخواه نمی‌تواند بگوید که ذی‌نفع به فلان دلیل استحقاق دریافت وجه آن را ندارد. این در حالی است که عقد ضمان موجود در قوانین مدنی و تجارت، تعهد تبعی محسوب می‌شود و با از بین رفتن دین اصلی، موضوع ضمانت نیز از بین می‌رود.
بانک پیش از صدور ضمانتنامه از شما وثایق کافی اخذ می‌کند و قبل از آن هم باید اعتبارسنجی شوید. فرم‌ها و گزارش‌های اطلاعاتی خاصی باید تکمیل شود. نوع و میزان وثایق بر عهده بانک‌هاست. در هر حال این وثایق باید سهلالبیع، قابل نقل‌وانتقال، از درجه نقدشوندگی بالا برخودار بوده و بلامعارض باشد.
در حال‌حاضر بانکها باید قبل از صدور ضمانتنامه باید در حد عرف بانکداری اطمینان حاصل نمایند که رابطه پایه ضمانتخواه و ذی‌نفع صوری نبوده و صدور ضمانتنامه متناسب با این رابطه و توجیه‌پذیر باشد. به علاوه ضمانتنامه نباید ابزاری برای دریافت تسهیلات باشد. همچنین لازم است وضعیت بدهی غیرجاری و چک برگشتی ضمانتخواه را از سامانه یکپارچه اطلاعات مشتریان استعلام شود. یعنی اگر دارای سابقه چک برگشتی رفع سوءاثر نشده باشد یا در شبکه بانکی بدهی غیرجاری داشته باشید، بانک از صدور ضمانتنامه برای شما خودداری خواهد کرد. افزون بر آن بانک پیش از صدور ضمانتنامه باید نسبت به ثبت آن در سامانه سپام و اخذ شماره منحصربه‌فرد از سامانه مزبور اقدام خواهد کرد. منظور از سامانه سپام، سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی است که در بانک‌مرکزی وجود دارد و امکان تبادل تمامی پیام‌های مالی بین بانک را به طور متمرکز فراهم می‌کند.
درج موارد ذیل در هر نوع ضمانتنامه ضروری است و الا امکان پرداخت آن ممکن است با مشکل مواجه شود: مشخصات و نشانی طرفین (ضمانتخواه و ذی‌نفع)، نام بانک و مشخصات شعبه صادرکننده، شماره و تاریخ و موضوع رابطه پایه که ضمانتنامه براساس آن صادر می‌شود، شماره منحصربه‌فرد سپام، مبلغ به عدد و حروف، تاریخ صدور و تاریخ خاتمه و تمبر مالیاتی. اگر هم رویداد خاتمه اعتبار وجود داشته باشد آن هم باید درج شود. به علاوه ضمانت‌نامه‌ها باید شماره سریال مخصوصی هم داشته باشند.
ضمانتنامه باید دارای مدت باشد و حداکثر این مدت یکسال است. در پایان مدت باید تمدید شود و بانک‌مرکزی صدور ضمانتنامهای که خود به خود و بدون درخواست کتبی ذی‌نفع قابل تمدید باشد را ممنوع کرده است.
در ضمانتنامه نباید شرطی نوشته شود که نتوان برای احراز تحقق آن شرط مدرکی ارائه کرد. برای این که بتوانید ضمانتنامهای دریافت کنید باید بخشی از مبلغ آن را به صورت نقدی پرداخت کنید. حداقل ۱۰ درصد. البته برای ضمانت‌نامه‌های شرکت در مناقصه یا مزایده لزومی به سپرده نقدی ندارد. ولی این سپرده نقدی در ضمانت‌نامه‌های تعهد پرداخت ۲۰ درصد وجه ضمانتنامه می‌باشد.
ضمانت‌نامه‌ها هم قابل اصلاح هستند و هم تمدید. برای اصلاح آن موافقت هر دو طرف لازم است. این را بدانید که درخواست تمدید ضمانتنامه فقط از ذی‌نفع پذیرفته می‌شود آن هم تا قبل از پایان مدت آن و حداکثر مدت تمدید هم برای یکسال مجاز است. بانک نمی‌تواند به درخواست تمدید ضمانتنامه پس از پایان وقت اداری روز خاتمه ترتیب اثر دهد. پس به یاد داشته باشید که باید تا قبل از انقضای آن باید درخواست تمدید آن را مطرح نمایید.
بانک پس از وصول درخواست مطالبه باید آن را به ذی‌نفع پرداخت کند. ابتدا از محل سپرده نقدی و سایر سپرده‌های ضمانتخواه و اگر این محل تکافو نماید از محل منابع خود باید آن را بپردازد. اگر بانک یا مؤسسه اعتباری از پرداخت ضمانتنامه معتبر استنکاف ورزد مسؤولیت دارد مگر این که دستور مقام قضایی ذی‌صلاح مبنی بر عدم پرداخت آن وجود داشته باشد.
ضمانتنامه به شرطی قابل پرداخت است که پادار نباشد. پادار شدن به معنای آغاز تعهدات بانک نسبت به ذی‌نفع است. به بیان دیگر ذی‌نفع از آن تاریخ استحقاق دریافت وجه آن را پیدا می‌کند. پادار شدن سه شکل دارد: ۱- درج تاریخ تقویمی دقیق.۲- درج گذشت زمان مشخص از یک تاریخ.۳- درج یک رویداد اسنادی مثل اینکه در ضمانتنامه بنویسند این ضمانتنامه از تاریخ ارائه سند واریز مبلغ پیش‌پرداخت پادار می‌گردد یا قید شود ضمانتنامه پس از ابطال ضمانتنامه شرکت در مناقصه شماره… پادار می‌گردد یا این عبارت «این ضمانتنامه با دریافت تأیید کتبی بانک ضامن ضمانتنامه اول مبنی بر ابطال ضمانتنامه اول پادار می‌گردد» روی آن درج شود.
اگر درخواست مطالبه با مفاد ضمانتنامه منطبق نباشد بانک کتباً به ذی‌نفع اعلام می‌کند که به چه دلیلی ضمانتنامه قابلیت پرداخت ندارد.
برای مطالبه ضمانتنامه باید نسخه اصلی آن را به بانک ارائه نمایید و اگر به هر دلیلی آن در اختیار نباشد، بانک از ذی‌نفع تعهدنامه مخصوصی اخذ می‌کند. البته بانک یا مؤسسه اعتباری تکلیفی به این کار ندارد. اگر هم بخشی از آن مطالبه شد باید اصلاحیه صادر شود.
به موجب مقررات بانک‌مرکزی بانکها و مؤسسات اعتباری موظف به طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌ای در پایگاه اطلاع‌رسانی خود می‌باشند به نحوی که ذی‌نفع با مراجعه به این سامانه و درج شماره منحصربه‌فرد ضمانتنامه و شناسه بتوانند از مشخصات ضمانتنامه و اصالت آن آگاهی یابند.
نکته مهم دیگر این است که اعطای هر نوع تسهیلات به ضمانتخواه از زمان پرداخت وجه ضمانتنامه به ذی‌نفع از سوی بانک، تا زمان وصول کامل مطالبات از ضمانتخواه بابت پرداخت وجه ضمانتنامه به ذی‌نفع ممنوع است.
ضمانت‌نامه‌ها مقررات زیادی دیگری دارند که در دستورالعمل ناظر بر ضمانتنامه بانکی (ریالی) قید شده و این دستورالعمل به موجب بخشنامه شماره ۲۵۵۷۵۵/۹۸بانک‌مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ شده است. متن بخشنامه را می‌توانید در وبگاه بانک‌مرکزی مطالعه نمایید.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.