دانستنی‌های حقوقی بیمه‌بیکاری سید احسان حسینی کارشناس حقوقی این روزها کرونا زندگی بسیاری از مردم جهان را مختل نموده و باعث شده بسیاری از کسب‌وکارها تعطیل شوند و پیامد ناخوشایند این تعطیلی، بیکار شدن تعداد قابل‌توجهی از شاغلان این کسب‌وکارهاست. اصولاً بیکاری یکی از معضلات کشورهای دنیاست و درصد قابل‌توجهی از مردم جهان بیکار هستند […]
دانستنی‌های حقوقی بیمه‌بیکاری
سید احسان حسینی
کارشناس حقوقی
این روزها کرونا زندگی بسیاری از مردم جهان را مختل نموده و باعث شده بسیاری از کسب‌وکارها تعطیل شوند و پیامد ناخوشایند این تعطیلی، بیکار شدن تعداد قابل‌توجهی از شاغلان این کسب‌وکارهاست. اصولاً بیکاری یکی از معضلات کشورهای دنیاست و درصد قابل‌توجهی از مردم جهان بیکار هستند و دولت‌ها همواره با این پدیده مواجه بوده‌اند، حتی بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز با مشکل بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. علت این امر می‌تواند بحران‌ها و نوسانات اقتصادی باشد یا حوادثی که باعث شود به نیروی کار نیازی نباشد. خوانندگان گرامی‌روزنامه مناقصه‌ومزایده توجه داشته باشند مقصود ما از بیکاری در این نوشته، آن نوع از بیکاری موقتی است که در نتیجه آن شخص بدون تمایل خویش، کارش را از دست می‌دهد.
اگر کارگری بیکار شود نباید در وضعیت معیشت او یا خانواده‌اش خلل اساسی ایجاد شود. امروزه بسیاری از افراد با همان درآمد محدود ناشی از شغل خویش گذران زندگی می‌کنند و اگر آن درآمد هم قطع شود بدون شک وضعیت بغرنجی پیدا خواهند کرد. یکی از تدابیر اندیشده شده برای مقابله با این پدیده، بیمه‌بیکاری است که برای حمایت از افرادی پیش‌بینی شده که به طور ناخواسته شغل خود را از دست داده‌اند.
در دنیای کنونی، بیمه‌بیکاری یا Unemployment benefits در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد و مقررات آن طبق نظام اقتصادی و سیاسی هر کشوری متفاوت است. مثلاً کشورهای اسکاندیناوی تابع نظام خنت (Ghent system) هستند که در این سیستم اتحادیه‌های کاری یا تجاری نقش پُررنگی دارند و از آنجا که ابتدا این شیوه در شهر خنت بلژیک اجرایی شده به این نام شناخته شده است. حق بیمه‌بیکاری، سکه‌ای رایج در نظام‌های پرداخت کارگری است. به عنوان نمونه در کانادا بیمه شغل (Employment Insurance) برای همین منظور است. کارگران کانادایی در سال ۲۰۱۹ حق بیمه‌ای معادل ۱٫۶۲ درصد پرداخت نمودند تا چنانچه کار خویش را از دست بدهند بتوانند از مزایای آن منتفع شوند.
بیمه‌بیکاری از اقسام بیمه‌های حمایتی است که هدف آن حمایت از اشخاص بیکار است تا در مدتی که شغلی ندارند یا کارگاه و کسب‌وکار آن‌ها تعطیل شده‌اند، بدون درآمد نباشند و گذران زندگی کنند. باید توجه داشت پرداخت این مقرری کمتر از میزان دستمزد واقعی اوست و احتمالاً نتواند مخارج زیاد زندگی پُرهزینه امروزی را تأمین کند اما در هر حال کمک خرجی است که بودنش بهتر از نبودنش است و تا حدی زیادی می‌تواند از مشکلات فرد بیکار شده بکاهد. در حال‌حاضر بیمه‌بیکاری در کشور ما تابع قانون بیمه‌بیکاری مصوب سال ۱۳۶۹ و آیین‌نامه اجرایی آن است و افراد بیکار می‌توانند در چارچوب این قانون از مزایای بیمه‌بیکاری منتفع شوند. در ادامه این قانون را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مشمولین قانون و استثنائات!
طبق ماده۱ این قانون کلیه مشمولین قانون تأمین‌اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند مشمول مقررات این قانون می‌باشند. در تبصره آن برخی اشخاص از شمول مقررات قانون مستثنی شده‌اند که عبارتند از:
۱ – بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی.
۲ – صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری.
۳ – اتباع خارجی.
به چه کسی بیکار می‌گویند!
بیکاری تعاریف گوناگونی دارد ولی آن نوع از بیکاری که مدنظر این قانون است بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد. باید توجه داشت چنین فردی اولاً باید بیمه شده باشد و ثانیاً آماده به کار باشد و بیکاری وی معلول عوامل غیرارادی باشد. بنابراین بیمه شده‌ای که به میل خود از کار خویش استعفا می‌دهد را نمی‌توان بیکار مشمول این قانون دانست. ضمن آن که بیمه‌شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذی‌ربط و تأیید شورای‌عالی کار بیکار موقت شناخته شوند نیز مشمول مقررات این قانون خواهند بود. به هر حال وفق مواد۳ و ۴ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه‌بیکاری تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تاریخ وقوع بیکاری به‌عهده واحد کار و امور اجتماعی محل است. هرگونه تغییر یا بازسازی خط تولید، جابه‌جایی کارگاه‌ها و ماشین‌آلات به منظور کاهش وابستگی و بهینه کردن تولید که در راستای سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی دولت صورت می‌گیرد تغییر ساختار اقتصادی تلقی می‌گردد و تصمیم‌گیری در مورد کارکنان این قبیل کارگاه‌ها که موقتاً بیکار شناخته شده و در چارچوب بند (الف) ماده۷ قانون از مقرری بیکاری استفاده خواهند نمود، به عهده شورای‌عالی کار می‌باشد.
به استناد تبصره۲ ماده۲ بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و… (مانند کرونا که به نظر ما مصداقی از قوه قاهره محسوب می‌شود) بیکار می‌شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه‌بیکاری استفاده خواهند کرد.
گفتنی است؛ کارگران فصلی در صورتی که در اثنای فصل کار بیکار شوند مشمول استفاده از مقرری بیمه‌بیکاری خواهند بود ولی کارگران شاغل در کارهای با ماهیت غیردائم (مانند پروژه‌ها، فعالیت‌های عمرانی و نظایر آن) که در پایان کار، قرارداد و یا اتمام بخشی از کار به عنوان عدم نیاز بیکار می‌گردند مشمول شرایط بیمه‌بیکاری نخواهند شد.
داشتن سابقه پرداخت حق بیمه به مدت ۶ ماه قبل از بیکار شدن شرط استحقاق دریافت مقرری!
تکلیف به پرداخت این بیمه برعهده سازمان تأمین‌اجتماعی است که باید با دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه‌شدگانی که طبق مقررات این قانون بیکار می‌شوند مقرری بیمه‌بیکاری پرداخت نمایید. بیمه شده بیکار با معرفی کتبی واحد کار و امور اجتماعی محل می‌تواند طبق این قانون بیمه‌بیکاری خویش را دریافت نماید.
به یاد داشته باشیم که حق بیمه‌بیکاری به میزان (۳%) مزد بیمه شده می‌باشد که کلاً توسط کارفرما تأمین و پرداخت خواهد شد. این میزان در هر کشوری می‌تواند متغیر باشد.
برای دریافت این نوع مقرری باید شرایطی که در ماده۶ این قانون بیان شده وجود داشته باشد. این شرایط عبارتند از:
الف – بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل (۶) ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره(۲) ماده(۲) این قانون، یعنی بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و بیکار می‌شوند از شمول این بند مستثنی می‌باشد.
ب – بیمه شده مکلف است ظرف (۳۰) روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد. مراجعه بعد از ۳۰روز با عذر موجه و با تشخیص هیأت حل‌اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود.
باید مدارک لازم نیز به واحدهای کار و امور اجتماعی ارائه شود. برای دریافت بیمه‌بیکاری، کارفرما باید در نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته کارگر را با درج زمان، به صورت مکتوب اعلام کند. در هر حال اگر متقاصی دریافت این بیمه باشید مدارک زیر را هم باید به همراه داشته باشد:
اصل و کپی یک‌سال آخر قرارداد کار یا رأی صادر شده، عکس پرسنلی، اصل و کپی مدرک تحصیلی یا مدرک فنی، اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه، اصل و کپی کارت ملی، اصل و کپی گواهی کار از شرکت، اصل و کپی کارت پایان خدمت (برای آقایان)، کپی صفحه اول دفترچه بیمه.
ج – بیمه شده بیکار مکلف است در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی و یا سایر واحدهای ذی‌ربط با تأیید وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می‌شود شرکت نموده و هر دو ماه یکبار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین‌اجتماعی تسلیم نماید
باید دانست که مدت دریافت مقرری بیمه‌بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه، بیمه شده از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب خواهد‌شد.
۵۰ ماه! حداکثر مدت پرداخت بیمه‌بیکاری
پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری نامحدود نیست و سازمان نمی‌تواند همیشه این مقرری را پرداخت نماید. زیرا در این صورت ممکن است بیمه شده انگیزه‌ای برای جستجوی شغل نداشته باشد. به هر حال مطابق با ماده۷، مدت پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری و میزان آن به‌شرح زیر است:
الف – جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه‌بیکاری اعم از دوره اجرای آزمایشی و یا دائمی‌آن برای مجردین حداکثر(۳۶) ماه و برای متأهلین یا متکلفین حداکثر (۵۰) ماه براساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه و به‌شرح جدول ذیل می‌باشد:
سابقه پرداخت حق بیمه
حداکثر مدت استفاده از مقرری جمعاً با احتساب دوره‌های قبلی
برای مجردین
برای متأهلین یا متکفلین
از ۶ ماه لغایت ۲۴ ماه
۶ ماه
۱۲ ماه
از ۲۵ ماه لغایت ۱۲۰ ماه
۱۸ ماه
از ۱۲۱ ماه لغایت ۱۸۰ ماه
۲۶ ماه
از ۱۸۱ ماه لغایت ۲۴۰ ماه
۳۶ ماه
از ۲۴۱ ماه به بالا
۵۰ ماه
البته برای افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می‌باشند امتیاز ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. این افراد مادامی‌که مشغول به‌کار نشده‌اند می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه‌بیکاری باقی بمانند.
ب –روش محاسبه بیمه‌بیکاری میانگین دستمزد پرداخت حق بیمه در ۹۰ روز گذاشته ضربدر ۵۵% خواهد شد و به ازای هر یک از افراد تحت تکفل نیز مبلغ ۱۰درصد حداقل دستمزد سال بیکاری به آن اضافه می‌شود مشروط به اینکه حداکثر از ۸۰ درصد میانگین دستمزد بیشتر نشود اما اگر مبلغ محاسبه شده کمتر از حداقل دستمزد ماه باشد تا سقف حداقل دستمزد ماه مقرری بیمه‌بیکاری ترمیم می‌گردد.
در صورتی که در طول مدت دریافت مقرری بیمه‌بیکاری در تعداد افراد تحت تکفل بیمه شده تغییراتی حاصل شود، میزان مقرری وی طبق مقررات این بند محاسبه و پرداخت خواهد شد. بیمه شده مکلف است تغییرات تعداد عائله خود را با ارائه مدارک مثبته به شعبه پرداخت‌کننده مقرری و واحد کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد.
به هر حال مبلغ بیمه کمتر از حداقل دستمزد شورای‌عالی پرداخت نمی‌شود.
ج – مقرری بیمه‌بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است.
به موجب تبصره۱ بند(ب) ماده۶ قانون بیمه‌بیکاری متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه شده بیکار به منظور محاسبه مقرری بیمه‌بیکاری عبارتست از جمع کل دریافتی بیمه شده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین (۹۰) روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر روزهای کار و در مورد بیمه‌شدگانی که کارمزد دریافت می‌کنند آخرین مزد عبارتست از جمع کل دریافتی بیمه شده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین (۹۰) روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر (۹۰) در‌صورتی که بیمه شده کارمزد، ظرف (۳)ماه مذکور مدتی از غرامت دستمزد استفاده نموده باشد متوسط مزدی که مبنای محاسبه غرامت دستمزد قرار‌گرفته به منزله دستمزد ایام بیکاری تلقی و در محاسبه منظور خواهد شد.
افراد تحت موضوع این ماده عبارتند از:
۱ – همسر (زن یا شوهر).
۲ – فرزندان اناث مادام که ازدواج ننموده و فاقد حرفه و شغل باشند.
۳ – فرزندان ذکور که سن آنان کمتر از ۱۸سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین‌اجتماعی، ازکارافتاده کلی باشند.
۴ – پدر و مادر که سن پدر از (۶۰) سال متجاوز باشد و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین‌اجتماعی از کار افتاده کلی باشند و در هر حال معاش آنان منحصراً توسط بیمه شده تأمین گردد.
۵ – خواهر و برادر تحت تکفل در صورت داشتن شرایط مربوط به فرزندان اناث و ذکور، مذکور در بندهای(۲) و (۳).
علاوه بر آن دریافت مقرری بیمه‌بیکاری مانع از دریافت مستمری جزئی نمی‌گردد ضمن آن که در صورت بیکاری زوجین فقط یکی از آنان (زن یا شوهر) محق به استفاده از افزایش مقرری به ازای هر یک از فرزندان خواهد بود.
مقرری بیمه‌بیکاری مانند سایر مستمری‌های تأمین‌اجتماعی از پرداخت هرگونه مالیات معاف خواهد بود.
مقرری بیمه‌بیکاری چه زمانی قطع می‌شود؟
طبق ماده ۸ قانون بیمه‌بیکاری، در موارد زیر مقرری بیمه‌بیکاری قطع خواهد شد.
الف – زمانی که بیمه شده مجدداً اشتغال به کار یابد.
ب – بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی و سایر واحدهای ذی‌ربط از طریق وزارت کار و اموراجتماعی، بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری نماید.
ج – بیمه‌شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری ورزد.
د – بیمه‌شده بیکار ضمن دریافت مقرری بیمه‌بیکاری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی شود.
هـ – بیمه‌شده به نحوی از انحاء با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده گردد.
حتی در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری محرز شود که بیکاری بیمه‌شده، ناشی از میل و اراده او بوده است کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود و اگر بیمه‌شده بیکار اشتغال مجدد خود را مکتوم داشته و مقرری بیمه‌بیکاری را دریافت کرده باشد، ملزم به بازپرداخت مقرری دریافتی از تاریخ اشتغال خواهد بود.
تکالیف دولت برای رفع بیکاری
در ماده ۹ این قانون کارفرمایان مکلف شده‌اند با هماهنگی شوراهای اسلامی و یا نمایندگان کارگران، فهرست محل‌های خالی شغل را که ایجاد می‌شوند به مراکز خدمات اشتغال محل اعلام نمایند. محل‌های شغلی مذکور (به استثنای رده‌های شغلی کارشناسی به بالا) منحصراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با معرفی بیکاران تأمین می‌گردد.
به علاوه دولت مکلف است همه‌ساله از طریق سیستم بانکی و منابع اعتباری سازمان تأمین‌اجتماعی و با استفاده از اعتبارات قرض‌الحسنه، طرح‌های اشتغالزای مشخصی را جهت اشتغال به کار بیکاران مشمول این قانون در بودجه سالانه کشور پیش‌بینی و رأساً یا از طریق شرکت‌های تعاونی و یا خصوصی و با نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به مورد اجراء گذارد.
بیکاران مشمول این قانون در اخذ پروانه‌های کسب‌وکار و موافقت اصولی و تأسیس واحدهای اقتصادی از وزارتخانه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی با معرفی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.
تکالیف دیگر سازمان تأمین‌اجتماعی
سازمان تأمین‌اجتماعی مکلف است حساب‌های درآمد حق بیمه‌بیکاری و پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری موضوع این قانون را جداگانه نگهداری و در صورت‌های مالی خود منعکس نماید و گزارش عملکرد مالی خود را هر سال یکبار به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر‌کار و امور اجتماعی و شورای‌اقتصاد ارائه نماید.
همچنین این سازمان باید هزینه‌های موضوع این قانون را منحصراً از محل درآمدهای ناشی از آن تأمین نماید.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.