تعامل پیمانکاران با نظام فنی اجرائی (رویکرد SWOT) امیر لطفی مقدمه: در فضای رقابتی جهان امروز، هیچ شرکت و مؤسسه‌ای اعم از تولیدی و خدماتی در حاشیه امنیت قرار ندارد. تغییرات سریع تکنولوژی، تأکید بیش‌تر بر کیفیت، توجه به خواسته‌های مشتری، تدوین استانداردهای مختلف و نکته مهم‌تر جهانی شدن اقتصاد، موضوعاتی هستند که بنگاه‌های […]
تعامل پیمانکاران با نظام فنی اجرائی (رویکرد SWOT)
امیر لطفی
مقدمه:
در فضای رقابتی جهان امروز، هیچ شرکت و مؤسسه‌ای اعم از تولیدی و خدماتی در حاشیه امنیت قرار ندارد. تغییرات سریع تکنولوژی، تأکید بیش‌تر بر کیفیت، توجه به خواسته‌های مشتری، تدوین استانداردهای مختلف و نکته مهم‌تر جهانی شدن اقتصاد، موضوعاتی هستند که بنگاه‌های اقتصادی را ناگزیر به چاره‌اندیشی و اتخاذ مناسب می‌نماید.
پیمانکاران پروژه‌های عمرانی نیز به عنوان بخشی از بنگاه‌های اقتصادی از این قاعده مستثنی نبوده و حتی می‌توان گفت این بخش جز اولین سازمان‌هایی در کشور هستند که در محیطی رقابتی به فعالیت پرداخته و دارای پیشینه‌ای نسبتاً طولانی در این خصوص می‌باشند. اما این رقابت هر روز نزدیک‌تر و پیچیده‌تر می‌گردد و طبیعتاً شرکت‌هایی از این میدان پیروز خارج می‌شوند که خود را به ابزار مناسب تجهیز کرده و از انعطاف لازم برخوردار باشند. یکی از این ابزارها که کمک شایانی به شناخت و تجزیه و تحلیل فضای داخلی و خارجی شرکت‌های پیمانکاری و اساساً تمام مؤسسات و سازمان‌ها می‌نماید، آنالیز SWOT می‌باشد. به همین منظور سعی می‌گردد در این نوشتار ضمن اشاره‌ای مختصر به مفاهیم SWOT، در رابطه با به کارگیری آن در تجزیه و تحلیل مسایل فراوری شرکت‌های پیمانکاری خصوصاً فضای ایجاد شده به واسطه نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور مصوب ۲۳/۳/۱۳۷۵ هیأت وزیران، مطالبی ارایه می‌گردد.
۱- آنالیز SWOTچیست؟
همان‌گونه که اشاره شد SWOT ابزاری جهت تجزیه و تحلیل وضعیت سازمان به لحاظ بررسی مسایل درونی و برونی(محیطی) آن می‌باشد که بر اساس نتایج به دست آمده از این روش، استراتژی مناسب اتخاذ می‌گردد.
SWOTمخفف ۴ کلمه به شرح زیر می‌باشد:
۱٫ Strengths (نقاط قوت): شناسایی توانایی‌ها و قابلیت‌های درونی یک سازمان در جهت رسیدن به اهداف تعیین شده مانند دارا بودن ماشین‌آلات مناسب برای اجرای پروژه.
۲٫ Weaknesses(نقاط ضعف): شناخت کاستی‌ها و نقاط ضعف درونی یک سازمان در مسیر رسیدن به اهداف، به طور مثال عدم دسترسی به نیروی انسانی ماهر.
۳٫ Opportunities(فرصت‌ها): بررسی و شناسایی موقعیت‌ها و فرصت‌هایی که محیط ایجاد می‌کند و از آن‌ها می‌توان در دستیابی به اهداف بهره برد، مانند لزوم بازسازی کشور بعد از جنگ و یا حوادث طبیعی
۴٫ Threats(تهدیدات): موانع و محدودیت‌هایی که شرایط محیطی در راه رسیدن به اهداف پیش روی سازمان قرار می‌دهد، مانند وضع قوانینی در کشور که بار مالی اجرای پروژه را برای پیمانکار افزایش می‌دهد.
به طور خلاصه نقاط ضعف و قوت مربوط به وضع داخلی سازمان و فرصت‌ها و تهدیدات، مربوط به محیط خارجی سازمان می‌باشند.
۲- نقاط قوت و ضعف شرکت‌های پیمانکاری
نقاط قوت و ضعف یک شرکت یا سازمان منحصربه‌فرد و مختص آن سازمان می‌باشد، لذا در این‌جا به بیان مسایل کلی که مخصوص شرکت‌های پیمانکاری می‌باشد، می‌پردازیم.
نقاط قوت
۱٫ دارا بودن ساختار سازمانی منعطف و دارای قابلیت انطباق با شرایط، به طوری که سازمان امکان بسط و قبض، هماهنگ با دوران رونق و رکود را داشته باشد.
۲٫ داشتن استراتژی و اهداف مشخص که تمام رده‌های سازمان به تناسب به آن واقف باشند.
۳٫ مدیریتی قوی و کارآمد ودارای نگرش عملی به مسایل.
۴٫ وضعیت مالی مناسب، به لحاظ داشتن نسبت‌های مالی قابل قبول در مقایسه با رقبای فعال در صنعت.
۵٫ دارا بودن تجربه و مهارت در انجام برخی پروژه‌های خاص به عنوان شایستگی بارز شرکت؛ به طور مثال ممکن است شرکتی به علت داشتن تجربه ساخت و اجرای متعدد سکوهای نفتی مطرح و از این مزیت استفاده نمایند.
۶٫ داشتن ماشین‌آلات مناسب و مجهز به فن‌آوری جدید در صنعت، که امکان رقابت را در عرصه داخلی و خارجی مهیا می‌سازد.
۷٫ دسترسی به منابع انسانی قوی و کارآمد؛ این موضوع به عنوان یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مشخصه‌ها و نقاط قوت یک سازمان مطرح می‌باشد، خصوصاً در مورد کارهای پیمانکاری که از تنوع برخوردار است، جذب و استفاده بهینه از این منبع بسیار حیاتی می‌باشد.
۸٫ دسترسی به تأمین‌کنندگان مصالح و مواد اولیه مطمئن و مناسب.
۹٫ دسترسی به پیمانکاران جز که صلاحیت آن‌ها مورد تأیید قرار گرفته است.
۱۰٫ دارا بودن نظام مدیریت کنترل کیفیت جهت افزایش و بهبود مستمر کیفیت.
۱۱٫ ارتباط بین‌المللی، آشنایی با روش‌های نوین اجرایی و توجه به آموزش.
۱۲٫ داشتن سیستم مدیریت اطلاعات. این مورد نیز از عوامل کلیدی یک شرکت پیمانکاری محسوب می‌شود، زیرا جمعآوری، تنظیم و پردازش اطلاعات مربوط به پروژه‌های گذشته نقش مهمی در تصمیم‌گیری اجرای پروژه‌های جدید و استفاده از تجربیات گذشته در این خصوص ایفا می‌کند.
۱۳٫ دارا بودن سیستم کنترل پروژه و نظام ارایه گزارش‌های مربوطه در رده‌های مختلف مدیریتی، به منظور بازخورد و عکس‌العمل به موقع تصمیم‌گیرندگان.
نکات یادشده به عنوان اهم نقاط قوت یک شرکت پیمانکاری بیان گردید و بدیهی است کمبود و نقصان در هر یک از موارد به عنوان نقاط ضعف سازمان قلمداد می‌شود.
۳- فرصت‌ها و تهدیدهای شرکت‌های پیمانکاری
فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی مانند امواج دریا دائماً در حال تغییر و تحول می‌باشند، سرعت عمل در شناسایی و عکس‌العمل مناسب و به موقع، امکان استفاده از امواج به وجود آمده را برای سازمان فراهم می‌نماید که این موضوع در خصوص شرکت‌های پیمانکاری نیز صادق بوده و در این‌جا به بیان برخی فرصت‌ها و تهدیدهایی که متوجه این قبیل مؤسسات می‌باشد، می‌پردازیم:
به طور کلی فرصت‌های فراروی پیمانکاری پروژه‌های عمرانی را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:
۱٫ ایجاد فضاهای کاری جدید(بازارهای جدید).
مانند بازارهای داخلی و یا کشورهای همجوار که فرصت‌های جدیدی را ایجاد می‌نمایند.
۲٫ وضع قوانینی در کشور که باعث گسترش و رونق کارهای عمرانی می‌شود.
۳٫ خروج برخی از رقبا از میدان.
۴٫ توسعه بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدماتی.
بدین معنا که ممکن است رشد هر یک از بخش‌های یادشده، به عنوان تهدیدی برای رقبای آن رشته محسوب گردد. اما برای پیمانکاران پروژه‌های عمرانی، به عنوان مجریان صنعت ساخت و ساز، فرصتی فراهم می‌آورد تا دامنه فعالیت آن‌ها گسترش یابد.
۵٫ توسعه فن‌آوری ارتباطات به منظور آگاهی از وضعیت این صنعت در جهان و واکنش مناسب در قبال رویدادهای به وقوع پیوسته و همچنین امکان معرفی شرکت و توانایی‌های آن به بازارهای داخلی و خارجی.
به عنوان مثال ممکن است یک پیمانکار داخلی از طریق امکانات فراهم آمده به واسطه فن‌آوری ارتباطات متوجه نیاز یک پیمانکار مطرح خارجی به پیمانکارهای واجد شرایط در منطقه برای اجرای پروژه بزرگی شود که پیمانکار مذکور می‌تواند از همین طریق به موقع عکس‌العمل نشان دهد.
۶٫ تغییرات و پیشرفت‌های فن‌آوری مربوط به این صنعت.
به طور مثال در حال حاضر، توجه به جایگزینی پلی‌اتیلن به جای مصالحی از قبیل بتن یا فولاد در ساخت مخازن آب، فرصت‌هایی را در این خصوص فراهم می‌آورد.
۷٫ مشخصه‌های جغرافیایی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محل اجرای پروژه.
به عنوان مثال، اگر تصمیم به توسعه راه در مناطق کوهستانی مورد توجه مسؤولین قرار گیرد، شرکت‌هایی که در ساخت تونل توانایی دارند می‌توانند از این فرصت استفاده نمایند.
موارد فوق به عنوان اهم فرصت‌های محیطی مطرح و خلاف آن‌ها به عنوان تهدیدات محیطی در این صنعت محسوب می‌گردد.
اما تأکید این نوشتار بر فرصت‌ها و تهدیداتی است که نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور برای پیمانکاران این‌گونه پروژه‌ها فراهم آورده و یا خواهد آورد، که آشنایی با آن امکان استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات را برای پیمانکاران مهیا می‌سازد.
نظام فنی و اجرایی موجود طرح‌های عمرانی کشور در جلسه مورخ ۲۳/۳/۱۳۷۵ هیأت وزیران مورد تصویب قرار گرفت که در واقع این نظام بسیاری از اصول و راهکارهای علمی و کاربردی در زمینه تحقیقات و مطالعات بنیادی و تهیه استانداردهای فنی که از بنیان‌های اصلی تهیه برنامه طرح‌های عمرانی می‌باشند را ارایه می‌دهد. در حال حاضر بخش‌هایی از ضوابط آن توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تهیه و ابلاغ گردیده و بخشی از آن‌ها در حال تدوین و در آینده ابلاغ خواهد شد.
۴٫فرصت‌های به وجودآمده به واسطه نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور
۱٫ فراهم ساختن زمینه ایجاد و تشخیص صلاحیت واحدهایی که توانایی انجام مجموعه فعالیت‌هایی که ارجاع توأم آن‌ها مجاز شناخته شده است. بدین معنا که در این نظام بر انجام توأم کار طراحی و ساخت توصیه شده است. لذا شرکت‌های پیمانکاری با در نظر گرفتن این موضوع می‌توانند ساختار سازمانی خود را بر اساس این قابلیت طرح‌ریزی تا با ایجاد واحدهای طراحی قوی در داخل مجموعه یا همکاری نزدیک با شرکت‌های مشاور از این فرصت استفاده نمایند.
۲٫ امکان سرمایه‌گذاری از سوی پیمانکاران و مؤسسات مالی و اعتباری در طرح‌ها و برداشت هزینه انجام شده و سود سرمایه‌گذاری و حق‌الزحمه اجرا از محل عواید پروژه.
۳٫ رعایت اصل عدم تمرکز و اولویت انجام کارهایی که ماهیت استانی دارند در شرایط مساوی توسط واحدهای محلی.
این بند برای پیمانکاران محلی فرصت محدود نمودن رقبای خارج از استان را فراهم و در واقع رقابت را محدود می‌نماید.
۴٫ ارجح بودن ارجاع کار به واحدهای دارای صلاحیت داخلی و استفاده از واحدهای خارجی اجرای طرح صرفاً در مواردی که امکان اجرا توسط واحدهای داخلی موجود نیست، به صورت مشارکت با حداقل ۵۱ درصد سهم‌الشرکه ایرانی.
۵٫ عدم انجام کار به صورت امانی توسط دستگاه‌های اجرایی جز در موارد خاص که استفاده از سایر روش‌های مصوب ممکن و یا به صلاح نمی‌باشد.
۶٫ به کارگیری روش‌های تضمین پرداخت به موقع مطالبات تأیید شده واحدهای اجرای طرح از کارفرما (در مورد طرح‌های عمرانی) از طریق گشایش اعتبار اسناد ریالی نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری یا پوشش‌های بیمه‌ای. بدین‌ترتیب یکی از مشکلات پیمانکاران که به تعویق افتادن دریافت حق‌الزحمه کارهای اجراشده می‌باشد. برطرف و احتمال طولانی شدن زمان پروژه که باعث افزایش هزینه‌ها می‌گردد کم می‌شود و می‌توان برنامه دقیق‌تری برای اجرا تنظیم شود.
۵٫ تهدیدات احتمالی به واسطه نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور
۱٫ مطابق این نظام، برای کارهای با مدت اجرای یک سال یا کم‌تر از یک سال قیمت مقطوع در نظر گرفته شده است و هیچ‌گون تعدیلی به آن پرداخت نمی‌گردد. لذا شرکت‌هایی که به زمان انجام پروژه و برنامه‌ریزی دقیق بی‌توجه باشند به طور قطع با ضرر مواجه و سازمان آن‌ها با مشکل روبه‌رو می‌شود.
(ردیف‌های ۲ تا ۶ که در ذیل می‌آید مربوط به تشخیص صلاحیت پیمانکاران می‌باشد که برحسب آن پیمانکاران هر رشته رتبه‌بندی می‌شوند و برحسب رتبه مربوطه، ظرفیت کاری آن‌ها مشخص می‌گردد.)
۲٫ دارا بودن امکانات سرمایه‌ای متناسب، برحسب نوع فعالیت (مالی، اعتباری و ماشین‌آلات) و تراز مثبت عملکرد مالی و مالیاتی در ۵ سال گذشته قابل ارایه.
این بند پیمانکار را مجبور به عملکرد مثبت و حفظ روندی مطلوب جهت احراز صلاحیت لازم می‌نماید.
۳٫ دارا بودن استقلال از نظر مالی، مدیریت فنی و اجرایی و ثبات نسبی در مدیریت.
توجه نظام فنی و اجرایی کشور به ساختار سازمانی به عنوان امتیازی در تشخیص صلاحیت شرکت‌های پیمانکاری، در این بند مدنظر قرار گرفته است.
۴٫دارا بودن امکانات سخت‌افزاری، مخزن و بانک اطلاعاتی منظم فنی.
ارزش نهادن و توجه به نقش مهم اطلاعات در مؤسسات پیمانکاری و ارتباط آن با تشخیص صلاحیت در این بند بیان گردیده است. لذا شرکت‌ها می‌بایست به این مبحث رویکرد ویژه‌ای داشته باشند.
۵٫منظور داشتن اقداماتی از قبیل لغو صلاحیت، تنزل رتبه و محرومیت از ارجاع کار برای واحدهایی که استانداردها و اصول فنی را مراعات ننموده یا گزارش‌های لازم از پیشرفت کار خود را به موقع گزارش و ارسال نمی‌نمایند.
۶٫ ملاک عمل قراردادن سوابق کاری و حسن عمل شیوه مدیریت در واحدهای مختلف اجرای طرح و نظام‌های فعال حاکم در سازمان آن‌ها از جمله نظام کیفیت.
فرصت‌ها و تهدیدهای عنوان‌شده، به عنوان اهم آن‌ها از نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی کشور انتخاب شده است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.