فصلنامه مدیریت کسب‌وکار، شماره۸، سال دوم، زمستان ۸۹ ارزيابي قابليت روش‌هاي برون‌سپاري دکتر حسین ادب عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز نجمه مینویی عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز چکیده پژوهش حاضر به دنبال شناسایی ابعاد و شاخص‌های مؤثر بر هریک از ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی است، تا […]
فصلنامه مدیریت کسب‌وکار، شماره۸، سال دوم، زمستان ۸۹
ارزيابي قابليت روش‌هاي برون‌سپاري
دکتر حسین ادب
عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز
نجمه مینویی
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال شناسایی ابعاد و شاخص‌های مؤثر بر هریک از ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی است، تا با ارائه یک مدل تصمیم‌گیری با رویکرد استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، تصمیم‌گیرندگان را در انتخاب بهترین روش برونسپاری یاری نماید.
روش تحقیق از نظر روش، پیمایشی و از حیث هدف، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق، ۳۰ نفر از مدیران و کارشناسان متخصص بخش برنامه‌ریزی و کنترل تأمین شرکت مهندسی و ساخت پره توربین (مپنا) در نظر گرفته شده است. افزایش اثربخشی، بهبود پاسخگویی و افزایش انعطاف‌پذیری در مقابل نوسانات بازار و تقاضاهای متنوع و موارد دیگر از جمله دلایلی است که سازمان‌ها را به سوی برونسپاری فعالیت‌های خود سوق می‌دهد.
با استفاده از تکنیک گروه اسمی، ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی شناسایی گردید. ابعاد مورد ارزیابی برونسپاری فرآیندهای سازمانی عبارتنداز: کیفیت، ریسک اقتصادی و فنی، تحویل و تکنولوژی.
یافته‌های پژوهش نشان دادکه: ۱- ابعاد کیفیت، ریسک اقتصادی و فنی، تحویل و تکنولوژی در برونسپاری فرآیندهای سازمانی اهمیت یکسان ندارند. ۲- بعد ریسک اقتصادی و فنی، مهم‌ترین بعد در برونسپاری فرآیندهای سازمانی شرکت است. ۳- مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمانی از منظر بعد ریسک اقتصادی و فنی، شاخص «شرایط سیاسی و اقتصادی» است. ۴- مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمانی از منظر بعد کیفیت، شاخص «کیفیت خدمات» است. ۵-مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمانی از منظر بعد تکنولوژی، شاخص «تکنولوژی ساخت» است. ۶-مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمانی از منظر بعد تحویل، شاخص «پاسخگویی سریع» است و در نهایت بهترین روش برونسپاری، با توجه به بعد ریسک اقتصادی و فنی روش برونسپاری پیمانکار طرف سوم است.
واژگان کلیدی
برونسپاری، ابعاد برونسپاری، روش‌های برونسپاری، تصمیم‌گیری چند شاخصه
مقدمه
یکی از ویژگی‌های بارز هزاره سوم و به تعبیری عصر اطلاعات، سرعت روبه تزاید و شتاب سریع تحولات محیطی است. بی‌تردید، این حرکت تند و شتابنده، بر دنیای کسب‌وکار امروزی نیز تأثیر خود را خواهد گذاشت و به تعبیری،پارادایم‌های سنتی تجارت و کسب‌وکار را به طور ریشه‌ای متحول خواهد کرد. کشور ما نیز در مسیر پرنشیب‌وفراز توسعه‌یافتگی، اکنون در آستانه رخداد تحولاتی بزرگ، به ویژه در عرصه‌های اقتصادی، تجاری و صنعتی است و پیدایش شرایط جدید، از جمله لزوم کاهش راهبردی هزینه‌ها، بهبود کارایی و پاسخگویی و گسترش تعاملات با اقتصادی بین‌الملل، نگرش‌های صاحب‌نظران و جهت‌گیری‌های کلان، کشور را به سمت آزادسازی اقتصادی، سازمان‌های دولتی با اندازه‌های عقلایی، توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط در بخش‌خصوصی و حرکت در جهت سازمان‌های شبکه-محور سوق داده است. این امر حاکی از گسترش روبه تزاید برونسپاری در کشورما، با هدف دستیابی به مدنیت جدید اقتصادی و صنعتی است. از این‌رو به نظر می‌رسد شناسایی و تحلیل شاخص‌های مؤثر بر ارزیابی پروژه‌های برونسپاری به ویژه ارزیابی ریسک اقتصادی و فنی و در صورت امکان ارائه یک مدل تصمیم‌گیری با رویکرد استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یک امر مهم و ضروری باشد و فرآیند تصمیم‌گیری را برای تصمیم‌گیرندگان تسهیل نماید.
برونسپاری نیز به‌عنوان یکی از ابزارهای توسعه سازمان‌ها و ارتقای بهره‌وری در قالب کوچک‌سازی در سال‌های اخیر مورد توجه مدیران و مسؤولان سازمان‌ها قرار گرفته و به صورت‌های مختلف به اجراء درآمده است. این پدیده که می‌توان از آن به عنوان یک ابزار اجرایی و اقتصادی نام برد، روزبه‌روز کاربردهای بیشتری پیدا می‌کند و مدیران تجاری و صنعتی در حالی که می‌کوشند از راهبرد برونسپاری استفاده کنند در عمل با مسائل و موضوع‌های مفهومی متنوعی روبه‌رو هستند.
مسأله حائزاهمیت پنج به این سؤال است که ابعاد مؤثر برونسپاری فرآیندهای سازمان کدامند و میزان تأثیر هریک چگونه است. همچنین بعدریسک اقتصادی و فنی در برونسپاری را چگونه می‌توان تعریف و ارزیابی نمود.
در صورتی که سازمان‌ها هدف و کار اصلی خود را نگه داشته و فعالیت‌هایی را که نیازمند کار تخصصی است به بیرون از مجموعه خود واگذار کنند، سطح فعالیت‌ها و نتایج کارها و پروژه‌ها ارتقاء پیدا می‌کند. آشنا نبودن شرکت‌ها با روش‌ها و استانداردهای بین‌المللی و نداشتن مدیریت پروژه از جمله مشکلات برونسپاری در داخل شرکت‌ها و سازمان‌های داخلی کشور است.
از این‌رو، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی ابعاد و تحلیل شاخص‌های مؤثر بر هریک از ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی، با تمرکز بر بعد ریسک اقتصادی و فنی است، تا با ارائه یک مدل تصمیم‌سازی و یا تصمیم‌گیری با رویکرد استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه، تصمیم‌گیرندگان را در انتخاب بهترین روش برونسپاری یاری نماید. در مقدمه و قبل از پرداختن به طرح تحقیق تعاریف برونسپاری از دیدگاه صاحب‌نظران مختلف ارائه می‌شود:
فری‌د.کراکر[۱]: برونسپاری عبارتند از: پیدا کردن ارائه‌دهندگان خدمات و روش‌های جدیدی است که بتوان با اطمینان تهیه مواد، کالاها، اجزاء و خدمات را به آنها واگذار نمود. در حقیقت در واگذاری یا برونسپاری، سازمان از دانش و تجربه و خلاقیت ارائه‌دهندگان خدمات جدیدی بهره‌مند می‌شود که قبلاً از آنها استفاده نکرده است.
پائول نیل[۲]: برونسپاری واگذاری برنامه‌ریزی، مدیریت، اجراء و عملیات فعالیت‌های مشخص به شخص ثالث مستقل است.
الیوت و تورکو[۳]: برونسپاری یک تصمیم تجاری آگاهانه و مبتنی بر تفکر برای انتقال (واگذاری) کار داخلی به یک تأمین‌کننده خارجی است.
گریور[۴]: برونسپاری عبارتند از عمل انتقال بعضی از فعالیت‌های داخلی یک سازمان و واگذاری حق تصمیم به عرضه‌کنندگان بیرون از سازمان براساس یک قرارداد است. در حقیقت و در عمل در برونسپاری نه‌تنها فعالیت بلکه در اغلب موارد عوامل تولید و حق تصمیم‌گیری نیز واگذار می‌گردد. عوامل تولید: کارکنان، تسهیلات،تجهیزات، فناوری و سایر دارایی‌ها را نیز شامل می‌شود. درون‌سپاری، حق تصمیم‌گیری عبارت به مسؤولیت برای تصمیم‌گیری بر روی اجزای اصلی فعالیت‌های منتقل شده اطلاع می‌شود.
دیونینگ و کلیک[۵]: برونسپاری واگذاری قسمت یا قسمت‌هایی از فعالیت‌های داخلی سازمان به افراد حقیقی یا حقوقی بیرون از آن است.
امروزه بسیاری از سازمان‌ها درصدد واگذاری عملیات و فعالیت‌های اجرایی خود به سایر شرکت‌ها هستند، تا در هزینه‌های کل سازمان صرفه‌جویی کنند و امکان تفکر و تدوین‌گری استراتژی‌های مهم‌تر را برای کارکنان سازمان فراهم نمایند. برونسپاری راهکاری است که این مهم را میسر می‌سازد، ولی مرز تصمیم‌گیری برای این مهم بدون توجه به رویکردهای مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست.
تحقیق حاضر از حیث توجه به بعد ریسک اقتصادی و فنی در توجیه برونسپاری برای مدیران سازمان‌ها بسیار حائزاهمیت است.
طرح تحقیق: این تحقیق درصدد تأمین هفت هدف فرعی به قرار زیر است:
۱- شناسایی ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۲- بررسی میزان اهمیت ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۳- شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های مؤثر بر ریسک اقتصادی و فنی در برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۴- شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های مؤثر بر کیفیت در برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۵- شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های مؤثر بر تکنولوژی در برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۶- شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های مؤثر در تحویل در برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۷- ارائه یک مدل چند معیار و روشمند در انتخاب روش مناسب برونسپاری
پیشینه تحقیق: در اینجا نمونه‌هایی از تحقیقات انجام شده در موضوع تحقیق ارائه می‌شود:
مطالعه مرکز تحقیقاتی شبکه بهداشتی و بیمارستانی: تحقیقات انجام شده در ۱۹۹۵ توسط مراکز مطالعاتی[۶] در زمینه بهداشت و مراقبت صنعتی نشان می‌دهد که ۶۷ درصد از بیمارستان‌ها در حداقل یک بخش خدماتی خود از برونسپاری استفاده نموده‌اند. ۹۰درصد این بیمارستان‌ها در جهت تأمین خدمات پشتیبانی، ۷۷درصد در خدمت کلینیکی و ۵۱ درصد در خدمات تجاری از برونسپاری استفاده نموده‌اند. روند استفاده از برونسپاری در بخش خدمات تنها به شرکت‌های تجاری محدود نمی‌شود بلکه مؤسسات دولتی و سازمان‌های غیرانتفاعی نیز به طور محسوس از برونسپاری در فعالیت‌های خدماتی خود استفاده می‌کنند (الوانی و اشرف‌زاده، ۱۳۸۷،۱۸)
مطالعات لاسیتی و کاکس: لاسیتی و کاکس[۷] نیز طی انجام مصاحبه با ۲۷۱ نفر از مدیران و مشاوران مربوط به ۷۶ سازمان مستقر در آمریکا، اروپا و استرالیا در سال ۲۰۰۱ میلادی، روند برونسپاری در آنها را بررسی کردند. زمینه فعالیت این شرکت‌ها حوزه‌های مختلفی از قبیل بانکداری، دارویی و شیمیایی، نظامی، مالی، معدنی، نفتی و حمل‌ونقل بوده است. این بررسی نشان می‌دهد که:
الف: سازمان‌ها عمدتاً (۸۴درصد) کل یا بخشی از فعالیت‌های خود را برونسپاری کرده‌اند.
ب: حدود ۶۵درصد از قراردادها دارای دوره زمانی بیش از سه سال بوده است.
پ: در انعقاد اغلب قراردادها، به تدوین قراردادهایی مشتمل بر جزییات کامل توافقات توجه شده است.
ت: از سال ۱۹۹۱ به بعد، برونسپاری در آمریکا، اروپا و استرالیا رشد فزاینده‌ای داشته است.
ث: در مجموع، حدود ۲۰ درصد از سازمان‌ها از اجرای برونسپاری ناراضی بوده‌اند.
مطالعات گروه ترستل: گروه ترستل نیز در سال ۲۰۰۴ میلادی، با مصاحبه با مدیران ارشد شرکت‌های مختلفی از ۱۶ کشور جهان که ۷۰ درصد آنها عضو اتحادیه اروپا بودند، به بررسی این رویکرد پرداخت. نتایج بررسی این گروه نشان می‌دهد که ۷۴ درصد از شرکت‌های مورد بررسی حداقل یکی از امر مربوط به فناوری اطلاعات یا فرآیندهای تجاری خود را برونسپاری کرده‌اند (سیدمهدی الوانی، فرزاد اشرف‌زاده۱۳۸۷،۱۸).
پژوهش بعدی با عنوان بررسی معیارهای مؤثر بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری(مورد: شرکت مخابرات استان تهران) توسط اسدا…اسفندیارپور درسال ۱۳۸۷ به راهنمایی استاد سعیدقاضی، طباطبایی، انجام شده است.
نتایج تحقیق نشان داد که در شرکت مخابرات استان کرمان: ۱- ملموس بودن خدمت تأثیری بر تصمیم‌گیری مدیران در مورد برونسپاری مؤثر ندارد. ۲- استاندارد کردن خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران در مورد برونسپاری مؤثر است. ۳- اطمینان به تقاضای خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری مؤثر است. ۴- اطمینان به فناوری خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری مؤثر است. ۵- تماس با مشتری هنگام ارائه خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری مؤثر است. ۶- رقابت شرکت‌های انجام‌دهنده خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری نقش مؤثری دارد. ۷- کاهش پیچیدگی ارائه خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری مؤثر است. ۸- مدیریت ریسک بر تصمیم‌گیری مدیران در مورد برونسپاری مؤثر است. ۹- تفکیک‌پذیری خدمت بر تصمیم‌گیری مدیران پیرامون برونسپاری بی‌تأثیر است.
تحقیقی دیگر با عنوان انتخاب الگوی کنترل فرآیند برونسپاری با استفاده از روش تشخیص الگوی فازی توسط مریم پریساامانی در سال ۱۳۸۴ انجام شده است.
در ادبیات موضوعی، سه الگوی: کنترل بر مبنای بازار، کنترل بر مبنای بوروکراتیک و کنترل بر مبنای اعتماد، مهم‌ترین مکانیزم‌های کنترل محسوب می‌شود و شیوه اعمال کنترل توسط هریک از این الگوها به تفصیل بیان می‌شود. مهم‌ترین بخش تعیین مکانیزم‌های کنترل در دو مطالعه موردی انجام گرفته است. در این مطالعات ضمن مروری بر مجموعه‌های فازی از یک روش تشخیص الگوی فازی، برای تعیین مکانیزم کنترل استفاده شده است. در مطالعه موردی اول در شرکت مگاموتور، مکانیزم کنترل برای فعالیت برونسپاری شده مونتاژ موتور تعیین شده است. برای این منظور، با استفاده از روش تشخیص الگوی فازی و مقایسه مقادیر کلامی مشخصه‌های تعیین‌کننده الگوهای کنترل در شریک و مقادیر کلامی الگوهای استاندارد، نظام کنترل مناسب، تعیین شده است. درمطالعه موردی دوم در شرکت ایساکو، الگوی کنترل مناسب با استفاده از همان روش شخیص الگوی فازی برای فعالیت واگذار شده «نصب و راه‌اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای» تعیین گردید.
روش تحقیق
روش این تحقیق، پیمایشی و از حیث هدف، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق ۳۰ نفر از مدیران و کارشناسان متخصص بخش برنامه‌ریزی و کنترل تأمین شرکت مهندسی و ساخت پره توربین (مپنا) را در برمی‌گیرد. به دلیل بالا نبودن تعداد جامعه آماری و برای رسیدن به جواب دقیق‌تر، برای مطالعه جامعه آماری از روش سرشماری (کل جامعه) استفاده شده است. برای شناسایی ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمان در شرکت مذکور از تکنیک گروه اسمی استفاده شد. در این تحقیق، پرسش‌نامه شماره یک حاوی ۲۴ پرسش است. سؤالات شماره یک تا هفت از منظر کیفیت، سؤالات هشت تا ۱۴ از منظر تکنولوژی، سؤالات ۱۵ تا ۱۹ از منظر تحویل و سؤالات ۲۰ تا ۲۴ از منظر ریسک اقتصادی و فنی مطرح شده است، که پرسش‌نامه بین برخی از کارشناسان و متخصصان مرتبط، توزیع گردیده است. برای ارزیابی سؤالات از طیف لیکرت استفاده شده و پرسش‌نامه مبنی بر مقیاس ترتیبی است.
همچنین در این پژوهش از ۲۹ پرسش‌نامه مقایسات زوجی برای بررسی میزان اهمیت ابعاد برونسپاری و شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های ابعاد کیفیت، تکنولوژی، تحویل و ریسک اقتصادی و فنی و اولویت‌بندی و انتخاب بهترین روش برونسپاری استفاده شده است..
در پژوهش حاضر، برای تعیین روایی ابزار جمعآوری از روایی نمادی استفاده شده است. پرسش‌نامه اولیه تنظیم و در اختیار جمعی از نخبگان (استادان و کارشناسان و مدیران متخصص در بخش برنامه‌ریزی و کنترل تأمین شرکت پرتو) قرار گرفت تا در مورد روایی پرسش‌نامه‌ها اظهارنظر نمایند. نظرات آنها در پرسش‌نامه نهایی لحاظ شد و تغییرات جزیی در سؤالات به وجود آمد. ضمناً برای افزایش اعتبار تحقیق در انتخاب پاسخ‌دهندگان مشخصات علمی و تجربه آنها در نظر گرفته شد تا پاسخ‌دهندگان توانایی ارائه پاسخ مطلوب به سؤالات مورد نظر تحقیق را داشته باشند. برای بررسی پایایی پرسش‌نامه اول ضریب آلفای کرونباخ آن محاسبه و مقدار ۸۸٫۷ درصد به دست آمد که مقدار قابل قبولی برای پایاپی پرسش‌نامه است. پرسش‌نامه‌های ۲۹-۲ برای انجام مقایسه زوجی در راستای جمعآوری داده‌های لازم و تعیین میزان اهمیت ابعاد برونسپاری، اولویت‌بندی و شناسایی مهم‌ترین شاخص مؤثر بر یک از ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی شرکت پرتو و بالاخره برای تعیین اوزان و اهمیت روش‌های برونسپاری، مورد استفاده قرار گرفته است. از آنجا که مدیران و کارشناسان شرکت پرتو با توجه به تجربه و شناخت خود از ابعاد و شاخص‌های برونسپاری فرآیندهای سازمانی، مقایسات زوجی را انجام دادند و نیز نرخ سازگاری محاسبه شده پرسش‌نامه‌ها کمتر از ۰٫۱ بوده است، لذا ماتریس‌های مقایسات زوجی، سازگار و قابل اعتماد بوده است.
ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه، مصاحبه، مشاهده و مطالعه اسناد و مدارک و مطالعه کتابخانه‌ای است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از روش‌های:
۱- آمار توصیفی: (میانگین، میانه، مد، انحراف معیار و واریانس)
۲- آمار استنباطی: (آزمون فریدمن)
۳- روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فن مقایسه زوجی (نرم‌افزار انتخاب خبره) استفاده شده است.
در بخش آمار توصیفی با استفاده از شاخص‌های آماری مانند میانه، مد، انحراف معیار و واریانس، به توصیف پاسخ‌هایی پرداخته شد که به سؤالات پرسش‌نامه داده شده است. در بخش استنباطی بررسی فرضیه اول(که ابعاد کیفیت، ریسک اقتصادی و فنی، تحویل، فنی و تکنولوژی، در برونسپاری فرآیندهای سازمان اهمیت یکسان دارند) از آزمون فریدمن استفاده گردید و در ادامه، برای بررسی سایر فرضیه‌ها و یافته‌ها با استفاده از فن مقایسه زوجی و نرم‌افزار انتخاب خبره به تحلیل یافته‌ها پرداخته شد و براساس فرآیند سلسله مراتبی، رتبه‌بندی گزینه‌ها به دست آمد.
متغیرهای تحقیق: در اینجا ضمن متغیرهای مستقل و وابسته تعاریف عملیاتی آنها ارائه می‌شود:
متغیرهای مستقل: شامل ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی، کیفیت، تکنولوژی، تحویل، ریسک اقتصادی و فنی است.
متغیرهای وابسته: شامل: تصمیم برونسپاری، روش‌های برونسپاری، شاخص‌های هر یک از ابعاد است.
در این تحقیق برای متغیرهای مختلف تعاریف عملیاتی زیر نظر گرفته شده است:
برونسپاری: تصمیم به برونسپاری و استفاده از خدمات بیرون از شرکت برای تولید محصول
تکنولوژی (فناوری)، روش ساخت محصول و میزان بازدهی آن، بعد تکنولوژی و فنی به عنوان یکی از ابعاد مورد بررسی در این تحقیق، شاخص‌هایی چون قابلیت تجهیزات و ماشین‌آلات، تجربه و توانمندی محوری، مهارت‌های انجام فرآیند، مهارت‌های تکنیکی (پشتیبان)، ظرفیت تولیدی، قابلیت‌های تولیدی و تکنولوژی ساخت را شامل می‌گردد.
کیفیت: منظور از کیفیت، پایبندی همه سطوح سازمانی به حفظ محیط‌زیست و رعایت اصول ایمنی و بهداشت است که به ایجاد سیستم جامع مدیریت (IMS) شامل نظام کیفیت بر پایه استاندارد ایزو ۲۰۰۰-۹۰۰۱ و نظام زیست‌محیطی بر مبنای استاندارد ایزو ۲۰۰۴-۱۴۰۰۱ و نظام ایمنی و بهداشت صنعتی بر مبنای استاندارد او.اچ.اس.ا.اس. ۲۰۰۴-۱۸۰۰۱ ، منجر می‌شود. از آزمایشگاه‌های کیفیت، سایر تجهیزات و ابزارهای کنترل کیفیت را نیز شامل می‌شود. همچنین شاخص‌های نرخ ضایعات، گواهینامه‌ها، گردش اطلاعات، فرآیندها، استانداردهای ضرور، روابط خوب و انگیزه کارکنان نیز در این مقوله می‌گنجد.
تحویل: منظور از ارزیابی تحویل، شاخص‌هایی چون: پاسخگویی سریع، زمان تحویل به تأمین‌کننده زمان دریافت سفارش، زمان سفارش و متعهد بودن به بهبود مستمر است.
برونسپاری کامل: واگذاری تمامی فعالیت‌های غیرمحوری و غیرارزش‌زا و پررسیک (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷).
برونسپاری وظیفه‌ای: برونسپاری فعالیت‌های خاص مثل گشایش اعتبار بانکی، حسابداری و با ریسک متوسط (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷)
برونسپاری پروژه‌ای: واگذاری یک هدف و مقصود مشخص در قالب یک پروژه (مثل پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک) که به محض تحقق، فعالیت برونسپاری خاتمه خواهد یافت (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷)
برونسپاری مستقیم: سازمان به طور مستقیم برای پیمانکار برونسپاری سرمایه‌گذرای می‌کند. تصمیم‌گیری‌ها توسط سازمان انجام می‌شود و بدون هیچگونه واسطه‌ای، به طور مستقیم با پیمانکاران سروکار دارد (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷)
برونسپاری پیمانکار طرف سوم:[۸] سازمان از خدمات مشاورهای یک پیمانکار طرف سوم در فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و معاملات برونسپاری استفاده می‌کند، همچنین فعالیت‌هایی مانند حمل‌ونقل، انبارداری، مدیریت موجودی و توزیع می‌تواند به این پیمانکار واگذار شود. به طور مشخص، پیمانکار طرف سوم وظیفه ایجاد هماهنگی بین سازمان و سایر پیمانکارهای برونسپاری را به عهده دارد (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷)
برونسپاری خدمات اساسی و زیرساختی: خدمات اساسی بازتاب‌دهنده ساختارهای پردازشی شبکه‌ای است که قیمت‌گذاری برونسپاری آنها براساس میزان مصرف انجام می شود (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری،۱۳۸۷)
برونسپاری خدمات تبدیلی: این خدمات شامل فرآیندهای تجاری و برنامه‌های کاربردی است که بر حسب توابع برونسپاری تجاری به دو صورت افقی (اشتراکی) و عمومی (تخصصی) تقسیم می‌شوند (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری،۱۳۸۷).
توانمندی محوری: منظور از توانمندی محوری، فراگیری جمعی در سازمان، به ویژه در چگونگی هماهنگ‌سازی مهارت‌های تولیدی مختلف و یکپارچه‌سازی جریان‌های فناوری متعدد است (لعیا الفت، مسعود براتی، ۱۳۸۴)
روش‌های برونسپاری:
سازمان‌ها برای برونسپاری از روش‌های مختلف و گاهی انحصاری مخصوص به خود استفاده می‌کنند. روش‌های مختلفی برای برونسپاری وجود دارد که با دیدگاه‌های مختلف، می‌توان روش‌های برونسپاری را در قالب‌های مختلفی دسته‌بندی کرد. سه مورد از این دسته‌بندی‌ها که در عمل (در نتیجه بررسی چند سازمان نمونه) پرکاربردتر بوده است در ادامه آورده شده است:
– دسته‌بندی اول: برحسب نوع فعالیت‌ها برونسپاری
* برونسپاری کامل: واگذاری تمامی فعالیت‌های غیرمحوری و غیرارزشی‌زا و پرریسک
* برونسپاری وظیفه‌ای: برونسپاری فعالیت‌های خاص مثل گشایش اعتبار بانکی، حسابداری و باریسک متوسط
* برونسپاری پروژه‌ای: واگذاری یک هدف و مقصود مشخص در قالب یک پروژه (مثل پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک[۹]) که به محض تحقق فعالیت برونسپاری خاتمه خواهد یافت.
– دسته‌بندی دوم: بر حسب روش و نحوه برونسپاری
* برونسپاری مستقیم: سازمان به طور مستقیم برای پیمانکار برونسپاری سرمایه‌گذاری می‌کند. تصمیم‌گیری‌ها توسط سازمان انجام می‌شود و بدون هیچگونه واسطه‌ای، به طور مستقیم با پیمانکاران سروکار دارد.
* برونسپاری پیمانکار طرف سوم: سازمان از خدمات مشاورهای یک پیمانکار طرف سوم در فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و معاملات برونسپاری استفاده می کند، همچنین فعالیت‌هایی مانند حمل‌ونقل، انبارداری، مدیریت موجودی و توزیع می‌تواند به این پیمانکار واگذار شود. به طور مشخص، پیمانکار طرف سوم وظیفه ایجادهماهنگی بین سازمان و سایر پیمانکارهای برونسپاری را به عهده دارد.
* سرمایه‌گذاری مشترک: در این روش، سازمان با پیمانکار برونسپاری به جای عقد قرارداد معاملات ساده وارد یک سرمایه‌گذاری مشترک می‌شود که در این حالت تسهیم ریسک و منافع به وجود خواهد آمد.
* ایجادیک زیرمجموعه مکمل: در این روش، ضمن اینکه سازمان فعالیت‌های خود را مانند قبل ادامه می‌دهد، یک زیرمجموعه مستقل در ناحیه جغرافیایی دیگری ایجاد می‌کند تا فعالیت‌هایی مشابه تمام یا بخشی از فعالیت‌های سازمان را انجام دهد. به این ترتیب، شبکه توزیع سازمان بدون صرف هزینه و منابع زیادی گسترش می‌یابد.
– دسته‌بندی سوم: این تقسیم‌بندی که به طور عمده در شرکت‌های خدماتی و شرکت‌های فناوری اطلاعات محور کاربرد دارد به صورت زیر است:
* برونسپاری خدمات اساسی و زیرساختی: خدمات اساسی بازتاب‌دهنده ساختارهای پردازشی شبکه‌ای است که قیمت‌گذاری برونسپاری آنها براساس میزان مصرف انجام می‌شود.
* برونسپاری خدمات تبدیلی: این خدمات شامل فرآیندهای تجای و برنامه‌های کاربردی است که برحسب توابع برونسپاری تجاری به دو صورت افقی (اشتراکی) و عمومی (تخصصی) تقسیم می‌شوند.
برای انتخاب روش برونسپاری، با بررسی روش‌های مختلف برونسپاری و مقایسه نیازمندی‌ها و الزامات هر روش با شرایط و محدودیت‌های سازمان، روش مناسب انتخاب و در صورت نیاز برای استفاده موثرتر و ساده‌تر، سفارشی‌سازی می‌شوند. (کوروش پرویزیان، فرزانه دهقان‌نیری، ۱۳۸۷)
فرضیه‌های تحقیق
فرضیه اول: ابعاد کیفیت، ریسک اقتصادی و فنی، تحویل، فنی و تکنولوژی، دارای اهمیت یکسان در برونسپاری فرآیندهای سازمان اهمیت یکسان دارند
H0: β۱=…=β۵
H1: βi≠βj i,j=1,2,…,۵
برای ارزشیابی چهار بعد مؤثر در برونسپاری فرآیندهای سازمانی، پرسش‌نامه‌ای بین ۳۰ نفر از کارشناسان و متخصصان شرکت توزیع گردید که در نهایت نتایج آن به قرار زیر است.
آزمون فرضیه: برای اثبات فرضیه اول، آزمون فریدمن استفاده شده است. مجموع رتبه‌ها در آزمون فریدمن، مقادیر محاسبه شده و شاخص‌های آماری به شرح جدول زیر است.
جدول۱: شاخص‌های آماری
شاخص‌های آماری
مقادیر محاسبه شده
تعداد
۳۰
کای- مربع(X2)
۴۶-۹۸
درجه آزادی
۳
مقدار بحرانی کای- مربع متناظر یا احتمال ۰٫۰۵
۷٫۸۱
جدول۲: ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمان
ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمان
مجموع رتبه‌ها
کیفیت
۵۳
تحویل
۴۲
تکنولوژی (فناوری)
۸۵
ریسک اقتصادی و فنی
۱۲۵
با مراجعه به جدول ملاحظه می‌شود که برای k=4 و n=30 احتمال اینکه x2 حدال برابر ۹۸٫۴۶ باشد. مساوی ۷٫۸۱ است. یعنی آمار آزمون x2=7.81 بیشتر از مقدار بحرانی x2 متناظر با احتمال ۰٫۰۵ است و فرضیه H0 با احتمال ۹۶% می‌شود. ابعاد کیفیت، ریسک اقتصادی و فنی، فنی و تکنولوژی، تحویل و ریسک در برونسپاری فرآیندهای سازمان اهمیت یکسان ندارند.
فرضیه دوم تا ششم را از طریق تکنیک مقایسات زوجی و با کمک نرم‌افزار انتخاب خبره مورد بررسی قرار می‌دهیم و با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی رتبه‌بندی گزینه‌ها را به دست می‌آوریم.
برای بررسی فرضیه‌ها و شناسایی مهم‌ترین بعد در فرضیه دوم و مهم‌ترین شاخص‌ها در فرضیه‌های بعدی پرسش‌نامه‌ای با مقیاس زوجی طراحی و در بین کارشناسان و متخصصان توزیع شد. از آنجا که قضاوت‌ها توسط گروهی از افراد صورت گرفت، برای ترکیب قضاوت‌ها باید از ماتریس‌های حاصل، میانگین هندسی گرفته می‌شد. از آنجا که استفاده از رابطه هندسی زمانی امکان‌پذیر است که نظرات افراد از وزن یکسانی برخوردار باشند. در این تحقیق نیز وزن نظرات یکسان است و هیچ ارجحیتی در نظر گرفته نشده است. در ادامه با واردکردن داده‌ها به رایانه، نتایج با استفاده از نرم‌افزار انتخاب خبره استخراج و براساس روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی رتبه‌بندی گزینه‌ها به دست آمد.
فرضیه دوم: ریسک اقتصادی و فنی، مهم‌ترین بعد در برونسپاری فرآیندهای سازمان است.
با توجه به داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از جدول (۲ تا۴) و نمودار انتخاب خبره، وزن و اولویت هریک از ابعاد به ترتیب زیر استخراج گردید:
جدول ۳: محاسبه اوزان و اولویت‌بندی ابعاد
ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی
وزن و اولویت‌بندی ابعاد برونسپاری
رتبه ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی
۰٫۴۷۰
۱
۰٫۲۹۳
۲
۰٫۱۴۷
۰٫۰۹۰
۴
با توجه به اوزان فوق می‌توان نتیجه گرفت که بعد ریسک اقتصادی و فنی، مهم‌ترین بعد در برونسپاری فرآیندهای سازمان در شرکت پرتو است. بنابراین فرضیه فوق مورد قبول واقع می‌شود. لازم به ذکر است، در نظر گرفتن کیفیت به عنوان بعد دوم حائزاهمیت قابل‌توجه است. (نرخ سازگاری ماتریس تلفیق شده گروهی ۰٫۰۹ می‌باشد)
فرضیه سوم: مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان از منظر بعد ریسک اقتصادی و فنی، شاخص شرایط سیاسی و اقتصادی است.
با توجه به داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از جدول و نمودار انتخاب خبره وزن و اولویت هریک از شاخص‌های اقتصادی به ترتیب زیر استخراج گردید (نرخ سازگاری ماتریس تلفیق شده گروهی ۰٫۰۸ است)
جدول۴: محاسبه اوزان و اولویت‌بندی شاخص‌های ریسک اقتصادی و فنی
شاخص‌های ریسک اقتصادی و فنی
وزن و اولویت‌بندی شاخص‌های ریسک اقتصادی و فنی
رتبه شاخص‌های ریسک اقتصادی و فنی
شرایط سیاسی و اقتصادی
۰٫۵۳۷
رفت و آمد کالا
۰٫۱۸۱
بعد مسافتی
۰٫۱۴۰
از دست دادن دانش فنی درونی
۰٫۰۸۴
دسترسی به تأمین‌کننده
۵
با توجه به نتایج فوق می‌توان نتیجه گرفت که شاخص شرایط سیاسی و اقتصادی مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان شرکت از منظر ریسک اقتصادی و فنی است و فرضیه فوق مورد قبول واقع می‌شود.
فرضیه چهارم: مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان از منظر بعد کیفیت، شاخص کیفیت خدمات است.
با توجه به داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از جدول و نمودار انتخاب خبره وزن و اولویت هریک از شاخص‌های اقتصادی به ترتیب زیر استخراج گردید. (نرخ سازگاری ماتریس تلفیق شده گروهی ۰٫۰۸ است)
جدول ۵: محاسبه اوزان و اولویت‌بندی شاخص‌های کیفیت
شاخص‌های کیفیت
وزن و اولویت‌بندی شاخص‌های کیفیت
رتبه شاخص‌های کیفیت
کیفیت خدمات
۰٫۲۴۸
گردش اطلاعات
۰٫۲۰۱
گواهینامه‌ها
۰٫۱۶۷
نرخ ضایعات
۰٫۱۳۰
استانداردهای ضروری
۰٫۱۰۷
فرآیندها
۰٫۰۷۰
روابط خوب
۰٫۰۴۱
۷
با توجه به نتایج فوق می‌توان نتیجه گرفت که شاخص «کیفیت خدمات» مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان شرکت از منظر کیفیت است و فرضیه فوق مورد قبول واقع می‌شود.
فرضیه پنجم: مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان از منظر بعد تکنولوژی (فناوری)، شاخص قابلیت تولیدی است.
با توجه به داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از جدول و نمودار وزن و اولویت هریک از شاخص‌های تکنولوژی (فناوری) به ترتیب زیر استخراج گردید (نرخ سازگاری ماتریس تلفیق شده گروهی ۰٫۰۷ است)
جدول۶: محاسبه اوزان و اولویت‌بندی شاخص‌های تکنولوژی (فناوری)
شاخص‌های فنی و تکنولوژی
وزن و اولویت‌بندی شاخص‌های فنی و تکنولوژی
رتبه شاخص‌های فنی و تکنولوژی
تکنولوژی ساخت
۰٫۲۳۵
قابلیت تولیدی
۰٫۲۳۲
ظرفیت تولیدی
تجربه و توانمندی محوری
۰٫۱۳۲
قابلیت تجهیزات و ماشین‌آلات
۰٫۹۲
مهارت‌های تکنیکی (پشتیبان)
۰٫۰۷۵
۶
مهارت‌های انجام فرآیند
۰٫۰۶۷
با توجه به نتایج جدول۶ می‌توان چنین نتیجه گرفت که شاخص قابلیت تولیدی مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان شرکت از منظر تکنولوژی (فناوری) نیست و پذیرفته نمی‌شود.
فرضیه ششم: مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان از منظر بعد تحویل، شاخص پاسخگویی سریع است.
با توجه به داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از جدول و نمودار وزن و اولویت هریک از شاخص‌های تحویل به ترتیب زیر استخراج گردید (نرخ سازگاری ماتریس تلفیق شده گروهی ۰٫۰۷ است).
جدول ۷: محاسبه اوزان و اولویت‌بندی شاخص‌های تحویل
شاخص تحویل
وزن و اولویت‌بندی شاخص‌های تحویل
رتبه شاخص‌های تحویل
پاسخگویی سریع
۰٫۳۶۸
زمان تحویل به تأمین‌کننده
۰٫۲۰۷
متعهد بودن به بهبود مستمر
۰٫۱۶۹
زمان سفارش
۰٫۱۵۵
زمان دریافت سفارش
۰٫۱۰۱
با توجه به نتایج جدول۷ فوق می‌توان چنین نتیجه گرفت که شاخص پاسخگویی سریع، مهم‌ترین شاخص در برونسپاری فرآیندهای سازمان شرکت از منظر بعد تحویل است و فرضیه فوق پذیرفته می‌شود.
مدل سلسله مراتبی تحقیق: همان‌طور که بیان شد یکی از اهداف تحقیق، ارائه مدلی چند معیاره و روشمند برای انتخاب بهترین روش برونسپاری با توجه به رویکرد ریسک اقتصادی و فنی است. یا به عبارتی انتخاب بهترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمانی با در نظر گرفتن شاخص‌های ریسک اقتصادی و فنی است.
نمودار
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از محاسبه اوزان روش‌های برونسپاری نسبت به هریک از ابعاد برونسپاری فرآیندهای سازمانی: برای محاسبه وزن و اهمیت هریک از سطوح مدل که شامل سطح هدف، سطح معیارها، سزح زیرمعیارها و سطح گزینه‌هاست. همان‌طور که قبلاً بیان شد، از تکنیک مقایسات زوجی استفاده شد. لذا در این قسمت نیز برای جهت محاسبه اوزان روش‌های برونسپاری نسبت به هریک از ابعاد، پرسش‌نامه این فن، جهت مقایسات زوجی طراحی و بین کارشناسان خبره توزیع گردیده. اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌ها در ارزیابی و انجام سایر محاسبات مورد نیاز در مدل تحقیق به کمک نرم‌افزار انتخاب خبره مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
از آنجا که قضاوت‌ها توسط گروهی از افراد صورت گرفته است، برای ترکیب قضاوت‌ها باید از ماتریس‌های حاصل، میانگین هندسی گرفته شود. البته همان‌طور که قبلاً نیز ذکر شد، استفاده از رابطه هندسی زمانی امکان‌پذیر است که نظرات افراد از وزن یکسانی برخوردار باشند. در این تحقیق نیز وزن نظرات یکسان بوده و هیچ ارجحیتی در نظر گرفته نشده است.
روش‌های برونسپاری در شرکت پرتو از طریق مصاحبه با کارشناسان و متخصصان خبره و مدیران شرکت و مطالعه اسناد و مدارک، به شرح زیر شناسایی گردید:
۱- برونسپاری کامل فرآیند
۲- برونسپاری وظیفه‌ای
۳- برونسپاری پروژه‌ای
۴- برونسپاری مستقیم
۵- برونسپاری پیمانکار طرف سوم
۶- برونسپاری خدمات اساسی و زیرساختی
۷- برونسپاری خدمات تبدیلی
نتیجه حاصل از انتخاب بهترین روش برونسپاری نسبت به بعد ریسک اقتصادی و فنی: باتوجه نمودار حساسیت، بهترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمانی نسبت به بعد ریسک اقتصادی و فنی، روش برونسپاری پیمانکار طرف سوم است.
نمودار۱: وزن و اولویت‌بندی روش‌های برونسپاری نسبت به بعد ریسک اقتصادی و فنی
نتیجه حاصل از انتخاب بهترین روش برونسپاری نسبت به بعد کیفیت: با توجه به نمودار حساسیت، بهترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمانی نسبت به بعدکیفیت، روش برونسپاری کامل فرآیند است.
نمودار۲: وزن و اولویت‌بندی روش‌های برونسپاری نسبت به بعد کیفیت
* تذکر: عدد صحیح گزینه پنجم ۰٫۱۳۸ است.
نتیجه حاصل از انتخاب بهترین روش برونسپاری نسبت به بعد تکنولوژی (فناوری): با توجه به نمودار حساسیت، بهترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمانی نسبت به بعد تکنولوژی، روش برونسپاری کامل فرآیند است.
نمودار۳: وزن و اولویت‌بندی روش‌های برونسپاری نسبت به بعد تکنولوژی (فناوری)
* تذکر: عدد صحیح گزینه چهارم، ۰٫۰۹۴ است.
نتیجه حاصل از انتخاب بهترین روش برونسپاری نسبت به بعد تحویل: باتوجه به نمودار حساسیت، بهترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمانی نسبت به بعد تحویل، روش برونسپاری وظیفه‌ای است.
نمودار۴: وزن و اولویت‌بندی روش‌های برونسپاری نسبت به بعد تحویل
پیشنهادها: براساس نتیجه‌گیری انجام شده، پیشنهادهایی به قرار زیر ارائه می‌شود:
۱- در مورد فرآیندهایی که در آنها بعد ریسک اقتصادی و فنی، از اولویت و اهمیت بیشتری برخوردار است شرکت می‌تواند از روش برونسپاری پیمانکار طرف سوم، باتوجه به نوع فرآیند و شاخص مؤثر و احتساب سایر عوامل به ویژه نظر مدیران و کارشناسان متخصص و… جهت برونسپاری فرآیندهای سازمانی خود اقدام نماید.
۲- در مورد فرآیندهایی که در آنها بعدکیفیت، از اولویت و اهمیت بیشتری برخوردار است شرکت می‌تواند از روش برونسپاری کامل فرآیند، با توجه به نوع فرآیند و شاخص مؤثر و احتساب سایر عوامل به ویژه نظر مدیران و کارشناسان متخصص و… برای برونسپاری فرآیندهای سازمانی خود اقدام نماید.
۳- در مورد فرآیندهایی که در آنها بعد تکنولوژی و فنی، از اولویت و اهمیت بیشتری برخوردار است شرکت می‌تواند از روش برونسپاری کامل فرآیند، با توجه به نوع فرآیند و شاخص مؤثر و احتساب سایر عوامل به ویژه نظر مدیران و کارشناسان متخصص و… برای برونسپاری فرآیندهای سازمانی خود اقدام نماید.
۴- در مورد فرآیندهایی که در آنها بعد تحویل، از اولویت و اهمیت بیشتری برخوردار است شرکت می‌تواند از روش برونسپاری وظیفه‌ای، با توجه به نوع فرآیند و شاخص مؤثر و احتساب سایر عومل به ویژه نظر مدیران و کارشناسان متخصص و… جهت برونسپاری فرآیندهای سازمانی خود اقدام نماید.
همچنین پیشنهاد می‌شود تا ابعادی دیگر از برونسپاری فرآیندهای سازمانی علاوه بر ابعادی که در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفت شناسایی گردد و با احتساب عواملی چون نرخ تورم، نرخ استهلاک، بودجه و نظر متخصصان و مدیران شرکت به محاسبه شاخص‌های اقتصادی با استفاده از تکنیک‌‌های اقتصاد مهندسی پرداخته شود تا با اطلاعات دقیق‌تر، مدیران را در تصمیم‌گیری‌های خود جهت انتخاب مناسب‌ترین روش برونسپاری فرآیندهای سازمان خود یاری رساند.
منابع:
۱- آذر، عادل، رجب‌زاده، علی ۱۳۸۸، تصمیم‌گیری کاربردی، چاپ سوم، انتشارات نگاه دانش.
۲- آذر، عادل، مؤمنی، منصور ۱۳۸۱ آمار و کاربرد آن در مدیریت، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت.
۳- آذر و دیگران، عادل ۱۳۸۸، آمار و احتمالات، ۱۳۸۲، چاپ اول، تهران، انتشارات سنجش تکمیلی
۴- اسکونژاد، محمدمهدی ۱۳۸۸، اقتصادی مهندسی، چاپ سی‌ویکم، تهران انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
۵- بازیار، افشار ۱۳۸۳ بررسی ابعاد و رویکردهای مسأله برونسپاری، اولین کنفرانس ملی لجستیک و زنجیره تأمین.
۶- پرویزیان، کوروش، دهقان‌نیری، فرزانه۱۳۸۶ برونسپاری راهبردی و سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر در زنجیره ارزش، اولین کنفرانس ملی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، مرکز همایش‌های علمی دانشگاه تهران.
۷- مجیدیان، داوود ۱۳۸۲ ارزیابی طرح‌های صنعتی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
۸- نایینی، حمیدرضا، مهرابی، امید ۱۳۸۶ چالش‌های مدیریت برونسپاری، عصر فناوری اطلاعات، شماره ۲۷
۹- www.irandog.ir
۱۰- www.imi.ir
۱۱- www.sharif.ir
۱۲- www.modares.ac.ir
۱۳- www.lib.sbu.ac.ir
۱۴- www.ut.ac.irnhka’hi.ir
۱۵- www.science direct.com
۱۶- www.wikipedia.com
[۱] Ferry D.Kraker
[۲] Paul Neal
[۳] Elyot & Torku
[۴] M.F Greaver
[۵]Devning&click
[۶] Hospital&health network
[۷] Locity and Will Cocks
[۸] Third Party Outsourcing
[۹] Joint Venture
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.