مناقصات در استونی

مناقصات در استونی

سید احسان حسینی

کارشناس حقوقی مناقصات

در ادامه سلسله بررسی نظام‌های مناقصات کشورهای دنیا در این شماره مقررات مناقصات در کشور استونی را برای خوانندگان گرامی‌روزنامه مناقصه‌مزایده تشریح می‌کنیم.

اِستونی کشوری کوچک در شمال اروپا و در منطقه بالتیک واقع شده است. استونی كوچك‌ترین و شمالی‌ترین كشور منطقه بالتیك بوده و متشکل از تعداد زیادی جزیره می‌باشد. در این كشور، دریاچه‌های فراوان و جنگل‌های متراكم زیادی، به چشم می‌خورد. استونی از غرب به دریای بالتیک و از شمال به خلیج فنلاند می‌رسد و از شرق آن با روسیه و از جنوب با لتونی مرز مشترک دارد. استونی جزء کم‌جمعیت‌ترین کشورهای اتحادیه اروپاست. جمعیت این کشور حدود یک‌میلیون و ۳۰۰هزار نفر بوده و زبان رسمی‌آن استونیایی است.

شهر تالین پایتخت این کشور است، که شهری بندری در شمال آن و در نزدیکی خلیج فنلاند واقع شده است. این شهر که به‌عنوان پایتخت فرهنگی اروپا در سال ۲۰۱۱ نیز معرفی شده در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار داشته و جزء ۱۰شهر برتر فناوری دیجیتال دنیا می‌باشد.

استونی كه در سال ۱۹۴۰ ضمیمه خاك شوروی شده بود، در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را باز پس گرفت. در واقع به‌دنبال کودتای نافرجام کمونیست‌های تندرو در مسکو در سال ۱۹۹۱ استونی را از اتحاد شوروی خارج کردند و در سپتامبر همان سال شوروی استقلال استونی را به رسمیت شناخت. نظام سیاسی استونی جمهوری پارلمانی است و رئیس‌جمهور که اختیارات اجرایی محدودی دارد، از سوی نمایندگان پارلمان برای دوره پنج ساله به این سمت برگزیده می‌شود. استونی در سال ۲۰۰۴ به اتحادیه اروپا و در سال ۲۰۱۱ به منطقه یورو پیوست. همچنین عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی- ‌ناتو- و نیز کشورهای شنگن است.

اقتصاد استونی در سال‌های اخیر رشد خوبی را تجریه کرده است. صنایع عمده این کشور عبارتنداز: صنایع چوب، نساجی، صنایع مهندسی. این کشور فرآورده‌های نفتی را از اروپا و روسیه وارد می‌کند چرا که از نظر منابع طبیعی تقریباً فقیر محسوب می‌شود.

خریدهای دولتی یا تدارکات عمومی ‌در استونی سالانه بالغ بر دو میلیارد دلار تخمین زده شده است. تنها ۱۳درصد از برندگان از شرکت‌های بزرگ هستند و ۸۷ درصد از بنگاه‌های کوچک و متوسط یا small and medium sized enterprises(SMEs) هستند.

استونی را باید یکی از کشورهایی اروپا دانست که در مناقصات الکترونیکی بسیار پیشروست. چرا که در حدود ۹۰ درصد از اعلامیه‌های تدارکات عمومی‌ به صورت الکترونیکی است.

از نظر مقررات نیز باید گفت دستورالعمل‌های ۲۰۱۴ اتحادیه اروپا در نظام حقوقی این کشور پذیرفته شده و در قانون تدارکات عمومی‌استونی که از ۱/۹/۲۰۱۹ لازم‌الاجراء شده به مفاد این دستورالعمل‌ها توجه شده است.

مقامات منعقدکننده قرارداد شامل دولت یا مقامات دولتی، مقامات محلی، نهادهای محلی، اشخاص حقوقی وابسته به نهادهای عمومی، بنیادها و حتی آن دسته اشخاص خصوصی هستند که توسط نهادهای عمومی‌ و در راستای اجرای هدفی که برای منفعت عمومی ‌است، ایجاد شده‌اند. شرکت‌های بخش خصوصی تنها در صورتی از مقررات تدارکات عمومی ‌برای خرید کالا استفاده می‌کنند که تأمین مالی آن‌ها از وجوه عمومی ‌(برای مثال دولت یا کمیسیون اروپا) باشد.

نصاب معاملات نیز طبق دستورالعمل اتحادیه اروپاست. در اینجا دو نصاب وجود دارد: نصاب ملی که مبلغ قرارداد زیر نصاب اتحادیه است و نصاب بین‌المللی اتحادیه که اگر از آن مبلغ بیشتر باشد باید الزامات دستورالعمل اتحادیه رعایت گردد.

برای مثال درخصوص نصاب داخلی برای قراردادهای خرید کالا یا خدمت نصاب کمتر از ۳۰٫۰۰۰ یورو یا قراردادهای پیمانی (انجام کار) کمتر از ۶۰٫۰۰۰ یورو و در قراردادهای امور مربوط به دفاعی و امنیتی کمتر از ۳۰۰٫۰۰۰ یورو است. قراردادهای بیشتر از نصاب تعیین شده باید مشمول مقررات دستورالعمل اتحادیه باشد که مفاد آن در قانون این کشور منعکس شده است. کمیسیون اروپا هر دو سال یکبار در جدول نصاب تجدیدنظر می‌کند.

در صورتی که ارزش قرارداد زیر نصاب ملی باشد، چنین خریدی تابع مقررات تدارکات نمی‌باشد بلکه می‌تواند براساس برنامه مقررات تدارکات داخلی باشد. یعنی مقامات عمومی‌ ممکن است از مقررات تدارکاتی ویژه‌ای استفاده کنند.

مناقصه عمومی، مناقصه محدود از رایج‌ترین شیوه‌های خرید هستند. البته استفاده از هر کدام از این روش‌ها به عوامل متعددی بستگی دارد.

شرکت در فرآیند تدارکات می‌تواند فردی یا مشارکتی باشد. اشخاصی می‌توانند در تدارکات شرکت نمایند که مقیم استونی باشند یا در یک کشور عضو اتحادیه اروپا یا کشور که عضو موافقت‌نامه خریدهای دولتی سازمان تجارت جهانی باشد.

گفتنی است؛ این اشخاص از شرکت در فرآیند مناقصه محروم هستند: اشخاصی که به موجب قانون یا حکم دادگاه مجازات می‌شوند و محکومیت هنوز در سوابق آنان موجود باشد؛ اشخاصی که برای مالیات، بیمه‌های اجتماعی بدهی معوقه دارند. همچنین اشخاصی که رکن اداری، مدیریت یا نظارت آن‌ها مشمول تحریم‌های بین‌المللی باشد.

تقریباً کلیه اعلامیه‌های مربوط به تدارکات عمومی‌ در استونی صرف‌نظر از شیوه برگزاری و نصاب آن چه زیر نصاب اتحادیه اروپا باشد چه بالای آن، باید منتشر شوند. البته جزییات زیادی دارد که چگونه و در کجا باید منتشر شود برای مثال برای خرید کالا یا خدمتی که ارزش آن بیش از ۶۰٫۰۰۰ یورو باشد باید در سامانه ثبت تدارکات ملی، صفحه مؤسسه درج شود.

از زمان انتشار آگهی، مناقصه‌گران می‌توانند پیشنهاد خود را ارسال نمایند. البته مقامات عمومی ‌می‌توانند عوامل زیادی محدودیت‌هایی را وضع نمایند. زمان آن از دوشنبه تا جمعه به استثنای روزهای تعطیل از ساعت ۹ تا ۱۶ عصر است. بازهم حداقل مهلت برای ارائه پیشنهاد بستگی به عوامل زیادی دارد. این عوامل عبارتند از: شیوه برگزاری، نوع کالا یا خدمت، الکترونیکی یا غیرالکترونیکی بودن و نصاب خاص. برای مثال در خرید کالا یا خدمت با مبلغی معادل یا بیشتر از نصاب اتحادیه اروپا در صورتی که بایستی به شیوه مناقصه عمومی ‌برگزار گردد حداقل مدت ۳۰روز است مشروط بر آن که به شیوه الکترونیکی برگزار شود و اگر به شیوه غیرالکترونیکی باشد این مدت ۳۵ روز است.

در اعلامیه تدارکات باید الزامات زیادی درج شود. برخی از آن‌ها عبارتند از: مشخصات فنی، شروط قرارداد آتی، معیارهای ارزیابی، شرایط و الزامات شرکت، اطلاعات مربوط به پیمانکاران فرعی، لیست اسناد و اطلاعات مورد نیاز، زمان و مکان ارائه پیشنهادات، حداقل شرایط مناقصه‌گران، شرایط مربوط به تضامین، راه ارتباطی برای دریافت اطلاعات بیشتر و مبانی رد شدن پیشنهادات.

معمولاً از مناقصه‌گران خواسته می‌شود پیشنهادات زیر را ارائه نمایند:

۱- درخواست.

۲- اسنادی صلاحیت مناقصه‌گر را ثابت می‌کند.

۳- پیشنهاد فنی.

۴- پیشنهاد مالی.

چگونگی و نحوه ارائه پیشنهادات توسط مقامات عمومی ‌معین می‌شود. به طور کلی سه شیوه اصلی وجود دارد. از طریق سامانه تدارکات ملی، کاغذی و از طریق ایمیل. تا پیش از مهلت ارائه پیشنهاد هر مناقصه‌گری می‌تواند از درخواست خود عدول نماید.

معیارهای انعقاد قرارداد عبارتنداز: قیمت (متداول‌ترین معیار)، ثبات اقتصادی و مالی و ویژگی‌های فنی و حرفه‌ای، تجربیات قبلی. به هر حال معیارها نباید تبعیض‌آمیز باشد و باید متناسب با پروژه باشد.

مناقصه‌گر، داوطلب یا شخصی که علاقه‌مند به شرکت در فرآیند تدارکات است می‌تواند به عمل مقامات عمومی ‌اعتراض نماید مشروط بر آن که به حقوق یا منافع او تجاوز یا خسارت وارد شده باشد. درخواست بررسی باید ظرف ۱۰روز از زمان اطلاع از عدم رعایت مقررات، به کمیسیون بازبینی تقدیم شود و به هر حال باید تا قبل از انعقاد قرارداد باشد. این درخواست باید کتبی بوده و در آن موارد مشخصی بیان گردد. مثلاً علاوه بر مشخصات شخص معترض از قبیل نام و نشانی شامل دلایل مبنا و دلایل اعتراض، زمانی که از حق اعتراض مطلع شده باشد. کمیسیون انطباق با مقررات را بررسی خواهد کرد و تصمیم مناسب خواهد گرفت.

در مجموع باید گفت، هرچند کشور استونی به لحاظ مساحت و جمعیت از کشورها کوچک و کم‌جمعیت تلقی می‌شود، لیکن نظام خریدهای دولتی این کشور بسیار مناسب برای بنگاه‌های کوچک و متوسط است زیرا مفاد دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا وارد قوانین استونی شده که اصول اساسی مناقصات در رأس توجه بوده است. به‌علاوه شیوه الکترونیکی در انجام این فرآیند سبب شفافیت و سهولیت در تدارکات عمومی‌گردیده است.