ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی ‌دنیا

ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی ‌دنیا سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: رشد استنادهای دریافتی پژوهشگران کشور نشان می‌دهد، جمهوری اسلامی‌ ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی‌ دنیا شده است. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) […]

ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی ‌دنیا

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: رشد استنادهای دریافتی پژوهشگران کشور نشان می‌دهد، جمهوری اسلامی‌ ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی‌ دنیا شده است. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ، دکتر محمدجواد دهقانی؛ سرپرست ISC گفت: بررسی‌های انجام شده در پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس نشان می‌دهد که رشد استنادهای دریافتی پژوهشگران کشور در سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ به حدود پنج‌درصد رسید و بر این اساس جمهوری اسلامی‌ ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی ‌دنیا شد. این واقعیتی است که با نرمال‌سازی استنادها در اسکوپوس در سال ۲۰۱۹ و مقایسه آن با سال ۲۰۱۸ به‌دست آمده است. دهقانی، اظهار داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که حتی با حذف خوداستنادی، ایران هنوز جایگاه نخست رشد کیفی دنیا را در اختیار دارد. نتایج بیشتر بررسی و تجزیه و تحلیل علم‌سنجی نشان می‌دهد که ایران از نظر شاخص استناد نرمال شده از جایگاه‌۲۳ دنیا در سال ۲۰۱۱ به جایگاه۱۲ در سال۲۰۲۰ ارتقاء یافته است. ایران در سال ۲۰۱۹ درجایگاه۱۴ دنیا قرار داشت. وی افزود: این درحالی است که ایران از نظر حجم و کمیت انتشارات علمی‌ در پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس در سال۲۰۱۹ در جایگاه۱۵ دنیا قرار داشت، این حاکی از تأکید و توجه پژوهشگران به اثربخشی و کیفیت انتشاریافته‌های پژوهشی است. سرپرست ISC ادامه داد: مرجعیت علم و فناوری در دنیا اولین بند از سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام‌معظم‌رهبری است. مرجعیت به معنی محل رجوع قرار گرفتن است. اینکه علم تولید شده در داخل کشور چقدر مورد استفاده سایر پژوهشگران در دنیا قرار می‌گیرد شاخصی برای سنجش میزان مرجعیت علمی ‌ایران در سطح بین‌المللی است و استناد مقبول‌ترین شاخص در سطح بین‌المللی برای سنجش میزان مرجعیت علمی‌است. وی گفت: استنادها بیانگر میزان استفاده از علم تولید شده توسط سایر پژوهشگران هستند و به همین دلیل آنها را شاخصی برای ارزیابی اثرگذاری علم تولید شده، می‌دانند. اثرگذاری شکل‌های مختلفی دارد. علم تولید شده می‌تواند بر صنعت، اقتصاد و اجتماع تأثیرگذار باشد که هدف غائی مدنظر از علم است. دهقانی، خاطرنشان کرد: اما اینکه علم تولید شده چقدر در بین سایر پژوهشگران در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز تحت عنوان اثرگذاری علمی ‌قلمداد می‌شود. این شاخص در ارزیابی‌های علمی‌کاربرد بسیار وسیعی دارد به‌ طوری‌که در ارتقای پژوهشگران یا بررسی وضعیت آنها جهت استفاده از یک فرصت شغلی به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی ادامه داد: محاسبه مقدار خام استنادها روش صحیحی برای سنجش میزان اثرگذاری علمی ‌نیست. به همین دلیل استنادها را قبل از مقایسه نرمال‌سازی می‌کنند. تعداد استنادهای دریافتی از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است و همچنین مقالات قدیمی‌تر فرصت بیشتری برای دریافت استناد دارند. به عنوان مثال، مقاله‌ای که در سال۲۰۱۲ منتشر شده است فرصت بیشتری برای دریافت استناد نسبت به مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده دارد. سرپرست ISC یادآور شد: تفاوت بین رشته‌های موضوعی در علم نیز باید لحاظ شود. مثلاً مقالات حوزه میکروبیولوژی چندین برابر مقالات حوزه ریاضی استناد دریافت می‌کنند. بر همین اساس، قبل از مقایسه‌های استنادی بهترین روش نرمال‌سازی استنادهاست. وی افزود: براساس شاخص استناد نرمال شده (Field-Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس مقالات جمهوری اسلامی ‌ایران در سال۲۰۰۵ حدود ۲۵درصد کمتر از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کرد. این رقم در سال۲۰۱۹ به ۱٫۱۳ رسیده است که یعنی مقالات ایران ۱۳درصد بیش از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کنند. در سال ۲۰۲۰ میزان استناد نرمال شده کشور به ۱٫۲۵درصد افزایش یافته است. این امر حاکی از توجه بیشتر پژوهشگران به بعد کیفی انتشارات علمی‌است. سرپرست ISC گفت: بررسی رتبه جهانی ایران از نظر شاخص استناد نرمال شده در طول ۱۰سال گذشته نشان می‌دهد که کشور در سال ۲۰۱۱ در جایگاه ۲۳ بود که به تدریج این جایگاه بهبود یافته است. به طوری‌که در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۱۸، در سال ۲۰۱۹ به جایگاه۱۴ و نهایتاً در سال ۲۰۲۰ به جایگاه۱۲ ارتقاء یافته است. این درحالی است که جایگاه کشور از نظر کمیت و حجم انتشارات علمی‌ در همین سال ۱۵ است و این حاکی از توجه بیشتر و تأکید بر کیفیت در مقایسه با کمیت تولیدات علمی ‌در سال‌های اخیر است. دهقانی، افزود: بر این اساس مشاهده می‌شود که جمهوری اسلامی ‌ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند به تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی ‌است. ایران براساس استناد نرمال شده در سال ۲۰۱۹ رتبه۱۴ و در سال ۲۰۲۰ رتبه۱۲ دنیا را در اختیار دارد. وی گفت: کشورهای دانمارک، هلند، سوئیس، بلژیک، سوئد، استرالیا، انگلستان، کانادا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، اسپانیا و فرانسه به مراتب استنادهای بیشتری نسبت به ایران دریافت می‌کنند. مثلاً مقالات دانمارک در سال ۲۰۱۹ حدود ۸۰ درصد بیش از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کند در حالی که مقالات ایران در همین حدود ۱۳درصد بیش از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کنند. سرپرست ISC گفت: بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که میزان رشد استناد نرمال شده ایران در سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ به حدود پنج‌درصد رسیده که براساس آن جمهوری اسلامی ‌ایران پیشتاز رشد کیفیت و اثرگذاری علم در بین قدرت‌های علمی‌ دنیا شد. کشورهای لهستان با سه‌درصد، مالزی با ۲٫۹درصد، کره‌جنوبی ۱٫۹رصد و روسیه با ۱٫۳درصد رشد در جایگاه دوم تا پنجم قرار دارند. وی گفت: استنادها هر چند بیانگر شاخصی برای سنجش میزان مرجعیت علمی‌ هستند، اما می‌دانیم که خالی از آفت نیستند. خوداستنادی هر چند ذاتاً همراه علم است، اما اگر مقدار آن بیش از اندازه باشد نوعی آفت محسوب می‌شود. به منظور کنترل تأثیر خوداستنادی آنها حذف شدند. نتیجه نشان داد که در سال ۲۰۱۹ مقالات ایران ۳۲درصد کمتر از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کند. دهقانی، اضافه کرد: خوداستنادی نشان می‌دهد که چقدر از علم ایران توسط پژوهشگران کشور و چقدر توسط سایر پژوهشگران دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. افزایش استنادهای مقالات کشور نشان می‌دهد که هر دو گروه امروزه بیشتر از قبل از مقالات تولید شده ایران استفاده می‌کنند. نسبت این دو نشان می‌دهد که میزان استفاده از علم کشور توسط سایر پژوهشگران دنیا نسبت به استنادهایی که در داخل صورت می‌گیرد در حال افزایش است. وی گفت: در سال ۲۰۰۵ متوسط استناد نرمال شده کشور با حذف خود استنادی ۰٫۴ بود که یعنی مقالات کشور ۶۰درصد کمتر از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کردند، اما امروز در سال ۲۰۲۰ این رقم به ۰٫۷ رسیده است که یعنی مقالات کشور ۳۰درصد کمتر از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کنند. سرپرست ISC ادامه داد: با حذف خوداستنادی رتبه ایران در سال ۲۰۱۹ از ۱۴ به ۱۸ و نیز در سال ۲۰۲۰ از رتبه ۱۳ به ۱۶ می‌رسد. در این حالت کشورهای سوئیس، بلژیک، هلند، دانمارک، سوئد، استرالیا، انگلستان، کانادا، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، آلمان، تایوان، کره‌جنوبی و ترکیه قبل از ایران قرار می‌گیرند. مقالات دانمارک، سوئیس، هلند، بلژیک، سوئد، استرالیا، کانادا و انگلستان حتی بعد از حذف خوداستنادی بین یک تا ۳۳درصد بیش از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌کنند. وی افزود: علی‌رغم این نتایج، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مقایسه میزان رشد استنادهای نرمال شده سال ۲۰۱۹ با سال ۲۰۱۸، با حذف خوداستنادی باز هم جمهوری اسلامی ‌ایران رتبه نخست از نظر رشد کیفیت علم در دنیا در بین قدرت‌های علمی ‌برتر را داشته است. میزان رشد مربوطه حدود ۱٫۵درصد بوده است. کشور لهستان با رشد ۱٫۵ در جایگاه بعدی قرار دارد. دهقانی تأکید کرد: مرجعیت علمی ‌اولین بند از سند سیاست‌های علم و فناوری ابلاغی توسط مقام‌معظم‌رهبری را تشکیل می‌دهد و تقویت آن با هدف توسعه قلمروهای علم کشور از اهمیت برخوردار است. یکی از راه‌های پرداختن به این مسأله افزایش وزن استنادها در آیین‌نامه ارتقای اعضای هیأت علمی‌است. همچنین به منظور مقایسه استنادی کشورها، مقالات، دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، نرمال‌سازی استنادها ضروری است. به هرحال رشد ایران و همچنین رتبه استنادی کشور نشان می‌دهد که کیفیت مقالات کشور به سرعت در حال رشد است.