شروعی دوباره در پسا کودتا

 

 

رامین شاهی – کودتا در آناتولی شکست خورد تا ارتش ترکیه ضمن پذیرش شکست، تحقیر شود. شکستی که برای اولین بار در طول ۱۰۶ سال گذشته و با وجود ۴ کودتای موفق، محقق شد.

در این میان اردوغان با تفکرات عثمانی اخوانی خود می‌ماند. او که برروی خاکستر حزب اسلامگرای اربکان قد علم کرد و از شهرداری استانبول به ریاست جمهوری ترکیه رسید؛ در ابتدا سعی کرد آرام و خزنده به گونه‌ای عمل کند تا ارتش لائیک ترکیه مثل اربکان او را کنار نگذارند، لیکن به مرور ورق برگشت، قدرت گرفت تا حضور میلیونی طرفدارانش در خیابان، نشان دهد دکترین مردمی انقلاب اسلامی ایران برای مقابله با کودتاهای خونین که از شب ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ مطرح شد، نسخه‌ای قابل استفاده برای همه کشورهایی است که نمی‌خواهند دموکراسی آنان زیر چکمه‌های نظامیان قرار بگیرد. امری که اوایل قرن حاضر در ونزوئلا، چاوز را از کودتای آمریکایی نجات داد تا دیگر سالوادور‌آلنده‌ها در زیر بمباران‌‌ها از میان نروند.

آن‌چه در پس دستگیری‌ها و مقاومت کودتاگران مانده از هرجا در پی زلزله جمعه شب ترکیه، ماندنی شد؛ حضور شبانه طرفداران اخوانی حزب عدالت در خیابان، اردوغان و طرفدارانش بود. هرچند که گویا اردوغان به خاطر نفوذش در ارتش، منتظر این کودتا بود.

 بهتر است بگوییم شکست کودتا بهتر از پیروزی آن برای منطقه و ثبات آن است. چرا که  این بار از دل کودتا دولت اوزال بیرون نمی‌آید؛ نه به خاطر این‌که اردوغان خیلی خوب بوده، بلکه به این دلیل که اگر رهبر مخالفان فتح‌ا… گولن و طرفدارانش باشد، با تشیع میانه خوبی ندارد؛ لذا حتی اگر به قول بعضی‌ها مخالف سلفی‌گری هم باشد، چون از سوی آمریکا، سعودی و مصر حمایت می‌شود؛ این امر موجب تشدید مشکلات در سوریه و عراق می‌شد.

از سویی وقتی به تعطیلی سفارت فرانسه قبل از کودتا، اطلاع عربستان از کودتا، حمایت علنی سیسی از کودتاگران (سیسی علیه اخوانی‌های طرفدار اردوغان در مصر کودتا کرد) نگاه می‌کنیم، بیش‌تر مشخص می‌شود که اگر کودتاگران پیروز می‌شدند، بیش‌تر به ضرر استقلال خاورمیانه بود.

همچنین اگر این کودتا موجب جنگ داخلی در ترکیه می‌شد، بی‌ثباتی فلات آناتولی و حضور مخرب داعش در عمق خاک ترکیه که دامنه نا‌امنی‌هایش گسترش یابد و نیز خطر تحریک کردهای افراطی برای جدایی از ترکیه افزایش می‌‎یافت. این امر موجب تحقق آرزوی صهیونیست‌ها برای تجزیه و ضعیف‌تر شدن کشورهای مسلمان می‌شد.

باید توجه داشت از یک هفته پیش که نخست وزیر ترکیه اعلام کرد که آنکارا خواستار تنش‌زدایی با عراق و سوریه است، و زمانی که فرانسه اعلام کرد که ترکیه در جنگ با داعش قابل اعتماد نیست؛ نشان از تغییر محاسبات ترکیه به ضرر محور سلفی صهیونیستی داعش در منطقه داشت، لذا طبیعی بود انتظار چنین زلزله‌ای را در منطقه داشته‌ باشیم.

هرچند اردوغان متهم است که بیش‌تر به تمرکز قدرت علاقه‌مند است تا تکثرگرایی؛ لیکن به نظر می‌آید که بعد از کودتا دامنه اختلافات او، حزب و مردم طرفدارش با آمریکا علنی‌تر خواهد شد؛ زیرا به او ثابت شده است که آمریکا همیشه رفیق نیمه‌راه است و نمی‌توان روی آن حساب کرد؛ لذا هرچند ترکیه وام‌دار تمدن عثمانی است اما می‌تواند با پذیرش واقعیات امروز منطقه، از نو شروع کند و با گسترش همکاری‌های اقتصادی سیاسی با کشورهای مستقل منطقه و دوری از جنجال‌های گاه و بی‌گاه، وارد تعامل واقعی سازنده در سوریه و عراق برای ایجاد صلح و ثبات واقعی شود و از زیاده‌‌خواهی‌های وسوسه‌انگیز  دوباره دوری گزیند.