مهاجرت منابع آبی کارستی به کشورهای همجوار

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور

مهاجرت منابع آبی کارستی به کشورهای همجوار

 در حالی که بر اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی بسیاری از دشت‌های کشور دستخوش فرونشست شدند و دامنه آن به شهر‌ها رسیده، علیرضا شهیدی؛ رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اعتقاد دارد که برخلاف آب‌های زیرزمینی، منابع آب کارستی در اختیار کشور است که در صورت پیگیری‌های لازم کشور قادر است آب شهری مانند مشهد را از این منابع تأمین کند، ولی در حال‌حاضر این منابع از شهرهای مرزی در حال مهاجرت به کشورهای همجوار هستند. به گزارش مناقصه‌مزایده، به گفته رئیس سازمان زمین شناسی، به دلیل کم کاری‌ها، این مطالعات به نتایجی نرسید و در صورتی که این طرح اجرایی می‌شد، کشور قادر بود آب کلانشهر مشهد را از طریق آب‌های کارستی تأمین کند. شهیدی؛ حتی از مهاجرت این آب‌ که عمدتاً در مرزهای کشور مستقر هستند، به سایر کشورهای همجوار خبر می‌دهد. وی با اشاره به منابع آب‌های کارستی در کشور، گفت: براساس مصوبه شورای‌عالی آب، وظیفه شناسایی آب‌های کارستی برعهده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور است و بر این اساس ما در این سازمان اقدام به انتشار اطلس ملی مناطق مستعد آب کارستی کردیم. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اضافه کرد: با توجه به تغییر اقلیم و خشکسالی که در چند سال اخیر در حال رخ دادن است، آب کارست به‌عنوان آب غیرمتعارف که دارای کیفیت بسیار بالایی است، می‌تواند جایگزین شود. شهیدی؛ با اشاره به مطالعات انجام شده در زمینه آب کارستی منطقه «کپه‌داغ»، یادآور شد: اگر این مطالعات به نتیجه می‌رسید، بخش اعظمی از آب مشهد را می‌توانستیم تأمین کنیم، ولی متأسفانه به دلیل کم کاری‌هایی که انجام می‌شود و یکی از آن‌ها شاید از طرف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور باشد، آب‌های کارستی که به ویژه در مناطق مرزی هستند، متأسفانه به کشورهای همجوار می‌روند. به گفته وی در بالای منطقه کپه‌داغ، کشور ترکمنستان قرار دارد و آب کارستی موجود در ایران از این منطقه خارج و وارد ترکمستان می‌شود. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، نمونه دیگر این روند را در منطقه «سراوان» استان سیستان‌وبلوچستان دانست و گفت: این منطقه یک منطقه پُرآب است و علی‌رغم آن‌که ما نیاز مبرم به این آب‌‌ها داریم، آب کارستی این منطقه به سمت پاکستان مهاجرت می‌کند. شهیدی؛ خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه آب‌های کارستی دارای کیفیت بالایی هستند، نباید به هیچ عنوان برای امور کشاورزی مصرف شوند و تن‌ها برای آب شرب باید از آن‌ها بهره‌برداری کرد. وی با تأکید بر اینکه در بسیاری از شهرهای کشور از این منابع استفاده می‌شود، گفت: منابع آب کارستی در برخی از شهرهای کشور به صورت چشمه در حال خارج شدن در سطح زمین است و میزان آبدهی این چشمه‌ها بستگی به میزان بارندگی دارد. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه مزیت این آب‌‌ها این است که اگر پُربارانی باشد، آب این چشمه‌ها زیاد است و اگر نزولات کم شود این چشمه‌ها کم آب می‌شوند، ادامه داد: منابع آب کارستی بر خلاف آب‌های زیر زمینی قابل احیاست، ولی آبی که ما از آبرفت خارج می‌کنیم، متأسفانه با توجه به اینکه میزان ورودی و خروجی آب به داخل زمین نسبت مناسبی ندارد و خروجی بیشتر از ورودی آب است، موجب می‌شود که سطح آب‌های زیر زمینی روز به روز کاهش یابد؛ از این رو بسیاری از آبخوان‌‌ها در معرض از بین رفتن قرار دارند و پدیده فرونشست که نتیجه آن است، پدیده غالبی است که در اکثر دشت‌های کشور با آن مواجه هستیم. شهیدی؛ در پاسخ به این سؤال که آیا برداشت بی‌رویه آب‌های کارستی همانند برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌های زیر مینی، پدیده فرونشست مضاعفی را ایجاد خواهد کرد یا نه، توضیح داد: با توجه به این که آب‌های کارستی بیشتر در سنگ‌های آهکی و کوه وجود دارند، اگر برداشت بی‌رویه آب صورت گیرد در نهایت خشک می‌شود، ولی با بارندگی آب از طریق منافذ به حفرات موجود در کوه‌ها وارد می‌شود و مجدداً این منابع آبی احیا خواهند شد. وی ادامه داد: ولی در آبرفت‌‌ها این‌گونه نیست؛ چرا که با خارج کردن آب از زیر زمین در واقع آب از میان ذرات خاک خارج می‌شود و در نتیجه لایه‌های بالایی بر لایه‌های زیرین خاک قرار می‌گیرند و در این صورت آبخوان از بین می‌روند و قابل احیاء نیستند.