عنوان مقاله: پشتیبانی و رفع موانع تولید (قسمت ششم) حمایت از کشاورزی و بررسی طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی گردآوری، تألیف و تنظیم علیرضارضایی مشاور و مدرس حل مسأله و توسعه بازار مقدمه : بدیهی است؛ تا وقتی که حال و روز تولید و صنعت در کشوری خوب نباشد و نشاط […]
عنوان مقاله: پشتیبانی و رفع موانع تولید (قسمت ششم)
حمایت از کشاورزی و بررسی طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی
گردآوری، تألیف و تنظیم
علیرضارضایی
مشاور و مدرس حل مسأله و توسعه بازار
مقدمه :
بدیهی است؛ تا وقتی که حال و روز تولید و صنعت در کشوری خوب نباشد و نشاط و توسعه در این بخش مهم اقتصادی وجود نداشته باشد، عملاً امید بستن به رشد و شکوفایی آن کشور غیرواقعی و کاملاً دور از ذهن می‌باشد، واقعیت این است که رکود یا رونق تولید در یک کشور به عوامل بسیار زیادی مرتبط است که تصمیم داریم با توجه به نام‌گذاری سال‌جاری به نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها، سلسله مقالاتی را در این خصوص ارائه نماییم و ضمن بر شمردن مهم‌‌ترین موانع و دست‌اندازهای پیش‌روی تولید، اقدامات و برنامه‌های رفع این موانع و همچنین برنامه‌ها و سازوکارهای حمایتی را مطرح نموده و موفقیت هریک از اقدامات را بررسی و در حد بضاعت و با استفاده از نظر متخصصین و صاحب‌نظران راهکارهای علمی و عملی مربوطه را ارائه نماییم.
در این قسمت، به بال دیگر تولید که کشاورزی و صنایع تبدیلی آن می‌باشد می‌پردازیم و ضمن بازخوانی طرح اخیراً مصوب شده مجلس شورای اسلامی در این رابطه، تحلیل‌های مختلف در رابطه با این طرح را نیز مورد توجه و بررسی قرار دهیم.
کشاورزی بال دوم تولید:
وقتی از پشتیبانی و رفع موانع تولید صحبت می‌کنیم، ناخودآگاه رویکرد و نگاه‌ها به سمت ساخت و تولید صنعتی متمرکز می‌گردد و بسیاری از برنامه‌ها و هدف‌گذاری‌ها با این رویکرد تبیین و تدوین می‌گردد، البته بخش صنایع تبدیلی کشاورزی، خواه‌ناخواه در کنار صنایع دیگر (هرچند کمرنگ‌تر) دیده می‌شوند. ولی بخش اعظم صنعت کشاورزی که همان کشت و زرع و پرورش دام و طیور و آبزیان می‌باشد در این چارچوب قرار نگرفته و از آن غفلت می‌گردد.
شاید بر همین اساس است که مجلس شورا از ابتدای سال‌جاری تصمیم به تدوین طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی گرفت و این طرح را در مردادماه امسال نهایی و مصوب نمود.
یکی از مسائل مهمی که در رابطه با پشتیبانی کشاورزی باید در نظر گرفت، این است که این صنعت در کنار مشکلات و معضلات معمول بخش ساخت و تولید، محدودیت‌های مهمی مانند منابع آبی و محیطی و برخی تبعات نزولات آسمانی و رویه‌های سنتی را نیز همواره همراه خود دارد.
در این مقاله سعی می‌گردد ضمن مرور طرح مجلس شورای اسلامی، تحلیل‌های مختلف و بعضاً متعارض در رابطه با این طرح را نیز مورد توجه و بررسی قرار دهیم.
کلیات طرح:
در طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی، ستادی تحت عنوان ستاد تنظیم بازار کشاورزی و دو سازمان توسعه تجارت کشاورزی ایران و سازمان توسعه سرمایه‌گذاری ایران پیش‌بینی شده است. این طرح در ۱۴ ماده، با هدف رفع چالش‌های موجود در مسیر تولید در بخش کشاورزی، تدوین گردیده است.
در این راستا مقرر شده تا شورایی تحت عنوان پشتیبانی و رفع موانع تولید تشکیل و این شورا با ریاست فرماندار، نائب‌رئیسی مدیر جهادکشاورزی و دبیری نظام مهندسی کشاورزی شهرستان اداره گردد. پس از تشکیل این ستاد، شورای پشتیبانی و رفع موانع تولید موظف است ظرف مدت یک ماه استعلامات لازم و پاسخ متقاضی را ویژه فعالان حوزه کشاورزی صادر کند.
همچنین معاونت علمی و فناوری مکلف شده است بخشی از منابع خود را در حوزه استارت‌آپ‌‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی و امنیت غذایی کشور هزینه و برای تمامی ماشین‌آلات کشاورزی توسط نیروی انتظامی بدون شرط بیمه‌نامه و عمر ماشین‌آلات، پلاک صادر شود.
همچنین مقرر شده تا وزارت نفت نیز میزان سهمیه سوخت مورد نیاز ادوات کشاورزی تعیین شده توسط وزارت جهادکشاورزی را تأمین کند.
در این طرح تسهیلات حمایتی و بیمه‌ای برای کشت قراردادی که راهبردی در راستای جهش‌تولید کشاورزی پیش‌بینی شده است. بدین شکل که وزارت جهاد کشاورزی برای مقابله با خرد شدن اراضی کشاورزی مکلف به ایجاد کشت و صنعت با اعطای تسهیلات و مشوق شد.
بنابراین براساس مفاد این طرح سازمان توسعه تجارت کشاورزی ایران از ادغام معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی و سایر واحدهای ذی‌ربط این وزارتخانه و واحدهای مرتبط با بخش کشاورزی در وزارت صنعت،معدن‌وتجارت تشکیل می‌شود و شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران و شرکت مادرتخصصی خدمات کشاورزی شامل شرکت پشتیبانی امور دام و شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ذیل این سازمان فعالیت خواهند کرد.
سازمان توسعه سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران نیز از ادغام معاونت توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و کسب‌وکارهای کشاورزی و سایر واحدهای ذی‌ربط در وزارت جهادکشاورزی و واحدهای مرتبط با وظایف این سازمان در وزارت صنعت،معدن‌وتجارت تشکیل می‌شود و شرکت مادر تخصصی صندوق حمایت از کشاورزی و شرکت شهرک‌های کشاورزی ذیل این سازمان قرار می‌گیرند.
ایجاد ستاد و سازمان‌های مختلف در طرح:
ماده ۱ این طرح به تأسیس ستاد تنظیم بازار کشاورزی پرداخته است. این ستاد متشکل از شورایی ۱۹ نفره به ریاست وزیر جهادکشاورزی، وظایفی از جمله تنظیم بازار داخلی کالاهای کشاورزی و نظارت و بازرسی بر قیمت‌ها و تأمین و توزیع کالاهای کشاورزی و همچنین مدیریت مطلوب بازار با همکاری اتاق اصناف کشاورزی ایران دارد. از دیگر وظایف این شورا به نظارت بر تأمین اعتبارات و تسهیلات بانکی مورد نیاز و نیز نظارت بر امور گمرکی و مالیاتی به منظور روان‌سازی تأمین و توزیع کالاهای کشاورزی است.
ماده ۲ طرح مذکور درباره تشکیل سازمان توسعه تجارت کشاورزی ایران است که از ادغام معاونت بازرگانی وزارت جهادکشاورزی و واحدهای مرتبط با بخش کشاورزی در وزارت صنعت،معدن‌وتجارت تشکیل می‌شود. از جمله وظایف آن به توسعه بازارهای صادراتی، مدیریت ذخایر راهبردی، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای با سایر کشور‌ها به‌ویژه همسایگان، حذف واسطه‌های غیرضروری و تشریفات زاید تجارت از بازار کالاهای کشاورزی اشاره است.
براساس ماده ۳ این طرح سازمان توسعه سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران از ادغام معاونت توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و کسب‌وکارهای کشاورزی و واحدهای مرتبط با وظایف این سازمان در وزارت صنعت،معدن‌وتجارت تشکیل می‌شود. از جمله وظایف مهم این سازمان، تأمین و تجهیز منابع مالی مورد نیاز، حمایت و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی روستایی و عشایری، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه کسب‌وکارهای کشاورزی است.
مطابق ماده ۴ طرح مذکور قرار است شورای پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی در هر شهرستان متشکل از ۱۵ عضو تشکیل شود که وظیفه این شورا تسهیل فضای کس وکار و رفع موانع تولید کشاورزی در هر شهرستان است.
شورای پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی:
براساس این طرح، شورایی پیش‌بینی گردیده است که در هر استان (و همه شهرستان‌ها) تشکیل می‌گردد و سازوکار و وظایف مشخصی را برعهده دارد.
وظایف:
۱- شناسایی ظرفیت‌ها، موانع و مشکلات تولید در جهت تسهیل و تقویت سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی در شهرستان
۲- بهبود فضای کسب‌وکارهای بخش کشاورزی در شهرستان در چارچوب قوانین و مقررات مربوط
۳- کمک به رفع مشکل واحدهای تعطیل و نیمه‌تعطیل بخش کشاورزی و صنایع وابسته آن در شهرستان
۴- رسیدگی، تصمیم‌گیری و تسریع درخصوص موضوعات مرتبط با مجوز‌ها در شهرستان
۵- رفع موانع اجرایی مدیریت بازار و تجارت کالاهای کشاورزی در شهرستان
۶- مدیریت و نظارت بر اجرای سیاست‌های کلان در حوزه توسعه و تولید روستایی در شهرستان
فرماندار، مدیر جهادکشاورزی شهرستان، دادستان و رؤسای ادارات مختلف آب، برق، صمت، راه‌وشهرسازی، تعاون، دامپزشکی و… از اعضای این شورا می‌باشند.
منتقدان طرح چه نظراتی دارند:
بخشی از مخالفان تصویب طرح پشتیبانی از تولید کشاورزی معتقدند که حجم بالای تغییرات ساختاری در این طرح مانع از اجرای سریع و کامل آن خواهد شد. در‌واقع مهم‌‌ترین ادله این افراد این است که مجلس باید بجای تغییرات ساختاری به دنبال قوانین تنظیم‌گر و با ضمانت اجرایی بالا باشد که بتواند با کم‌ترین دخالت اجرایی در فرایندهای زنجیره ارزش و نیز پرهیز از تغییرات ساختاری مطول و دارای ذی‌نفعان مانع‌ساز، بهترین قاعده برای مدیریت یکپارچه بخش کشاورزی را وضع کند. در مقابل این افراد اما برخی دیگر با اعتقادی متفاوت، بر اجراء و تصویب این طرح مصمم هستند و اظهار می‌دارند که با اجرای این طرح دست دولت‌‌ها برای اجرای قانون تمرکز و مدیریت یکپارچه بخش کشاورزی باز می‌شود.
تشکیل شورای قیمت‌گذاری مداخله بیشتر در قیمت‌گذاری‌ها است:
به جز ایرادات فوق و همچنین موضوع مغایرت این طرح با اسناد بالادستی، بعضی کارشناسان معتقدند که این طرح نمی‌تواند انتظارات جامعه کشاورزی را برآورده کند.
همچنین باتوجه به اینکه براساس این طرح، شورای قیمت‌گذاری تشکیل می‌شود و این در حالی است که این اقدام برخلاف نظر کارشناسان است که معتقدند دولت نباید در قیمت‌ها مداخله کند و اجازه دهد نظام عرضه و تقاضا قیمت را تعیین کند و نقش دولت باید به جای قیمت‌گذاری، تنظیم‌گری باشد که در این مهم باید در این طرح اصلاح شود.
همچنین گفته می‌شود که در ستاد تنظیم بازار کشاورزی همه افراد ستاد قبلی حضور می‌یابند که در عمل چیزی عوض نمی‌شود و تنها سیستم اداری بزرگ‌تر می‌شود که خلاف رویه چابک‌سازی سازمان‌ها و نهادهای دولتی است.
طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی، گره‌ای از مشکلات باز نخواهد کرد:
از سوی دیگر اتاق بازرگانی ایران ضمن مخالفت با این طرح می‌گوید به عنوان نماینده بخش‌خصوصی با کلیات این طرح مخالف است و نتیجه بررسی‌های مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران که در قالب یک گزارش منتشر شده است حاکی از این است که از منظر کارشناسی و قانونی این طرح دارای ایرادهای جدی است و با تصویب قانون با مفاد فعلی، نه‌تنها گره‌ای از مشکلات بخش کشاورزی باز نخواهد کرد که خود سبب افزایش مداخلات اداری دولت در این بخش، تداوم مشکلات ساختاری و حتی بدتر شدن وضعیت این بخش خواهد شد
ابراز نگرانی برخی کارشناسان درباره تشدید زمین‌خواری:
برخی کارشناسان معتقدند ماده۱۲ طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی می‌تواند زمینه را برای زمین‌خواری سوءاستفاده‌گران مهیا کند.
زیرا که براساس این ماده، فعالیت‌هایی مانند گاوداری، پرورش قارچ، صنایع تبدیلی را جزء بخش کشاورزی تعریف کرده و گفته که این فعالیت‌‌ها را می‌توان در اراضی کشاورزی و با تغییر کاربری انجام داد، اما منطقی این است که ما اراضی درجه یک و درجه دو و درجه سه خود را که اراضی حاصلخیز کشاورزی محسوب می‌شوند را مراقبت و حراست کنیم تا از آن برای کارهای کشاورزی که مثل زراعت و باغداری استفاده شود. این نوع کار کشاورزی نیاز به خاک مرغوب دارد نه فعالیت‌هایی مانند دامداری و احداث مرغداری که در زمین بایر هم می‌تواند اتفاق بیفتد و نیاز به خاک مرغوب ندارد. باید توجه داشته باشیم که گاوداری و کارگاه فراوری تولیدات کشاورزی را در زمین‌های بایر راه‌اندازی کنیم و اراضی کشاورزی حاصلخیز خودمان که با توجه به شرایط اقلیمی کشور مساحت آن خیلی کم است، از بین نرود.
اگر برنامه جدی برای مراقبت از اراضی کشاورزی نداشته باشیم و زمینه‌های مختلف از بین رفتن این اراضی را مهیا کنیم، زیربنای امنیت غذایی کشور دچار مشکل می‌شود.
بنابراین این توصیه درستی است که فعالیت‌های حوزه کشاورزی و یا خارج از کشاورزی که نیاز به خاک مرغوب ندارد مانند مرغداری و گاوداری و پرورش قارچ و صنایع تبدیلی فرآوری، در اراضی بایر احداث شوند و اراضی حاصلخیز که تولید یک سانتی‌متر مکعب از آن نیازمند صد‌ها سال زمان است، منحصراً به کشاورزی به معنای پروسه کاشت، داشت و برداشت اختصاص یابد.
جمع‌بندی:
واقعیت این است که در این چند ساله هیچگاه پشتیبانی جدی و رفع موانع تولید مؤثر و قابل توجه از تولید انجام نشده است و همواره واحدهای تولیدی و دیگر کسب‌وکار‌ها با مشکلات متعدد دست‌وپنجه نرم کرده‌اند در جایی که بسیاری از این مشکلات راه‌حل‌های ساده و در دسترسی داشته است.
با این حال اگر اندک حمایت و مانع‌زدایی هم بوده است پشتیبانی و رفع موانع تولید در بخش کشاورزی همواره زیر سایه بخش ساخت و تولید صنعتی قرار گرفته و بهره بسیار کمتری از اقدامات و تسهیلات و نگاه‌ها به خود اختصاص داده است.
بنابراین وجود طرحی مستقل برای حمایت از کشاورزی و بخش‌های مرتبط با آن نیاز و ضرورتی است که نماینده‌ها به خوبی آن را درک کرده و نسبت به تبیین و تدوین و تصویب آن اقدام نموده‌اند.
از آنجاکه ایرادات مهم و متعددی به این طرح وارد شده است، انتظار می‌رود این طرح قبل از تصویب نهایی در شورای‌نگهبان و ابلاغ آن به دولت، دو مرتبه به کمیسیون کشاورزی برگشته و سخن منتقدان شنیده شود و چکش‌کاری لازم و یا اقناع منتقدان، انجام گرفته و طرحی جامع و با کم‌ترین ایراد و کاملاً اجرایی راهی تصویب نهایی گردد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.