۶۵۵ دانشمند ایرانی در فهرست «دو درصد برتر» دنیا

فهرست دانشمندان دو درصد برتر با بررسی و ارزیابی استنادات داده‌های پایگاه اسکوپوس توسط محققان دانشگاه استنفورد، ارائه شده است و نام ۶۵۵ محقق ایرانی در این فهرست دیده می‌شود. به گزارش مهر؛ فهرست دانشمندان دو درصد برتر با بررسی و ارزیابی استنادات داده‌های پایگاه اسکوپوس توسط محققان دانشگاه استنفورد، ارائه شده و اسامی بیش از ۱۸۶ هزار محقق و پژوهشگر در ۲۲ رشته موضوعی و ۱۷۶ حوزه تخصصی براساس شاخص‌های استنادی استاندارد طبقه‌بندی شده‌اند. نتایج این ارزیابی در آگوست ۲۰۲۱ در پایگاه الزویر تحت عنوان August ۲۰۲۱ data-update for “Updated science-wide author databases of standardized citation indicators”  چاپ شده است. اطلاعاتی که در دسترس عموم قرار گرفته است شامل اطلاعات استاندارد شده در مورد استنادها، h-index، hm-index  تنظیم شده توسط چند نویسنده، استناد به مقالات در موقعیت‌های نویسنده مختلف و یک شاخص ترکیبی را ارائه می‌دهد. همچنین داده‌ها به صورت جداگانه در چند گروه رشته‌ای، بازه یک‌ساله، بازه طولانی‌مدت و معیار‌ها و شاخص‌‌ها «با و بدون» خود استنادی و نسبت استناد به مقالات ارائه شده است. دانشمندان در ۲۲ حوزه علمی و ۱۷۶ زیر شاخه طبقه‌بندی شده‌اند و صدک‌های مربوط به حوزه اصلی و فرعی نیز برای همه دانشمندانی که حداقل پنج مقاله منتشر کرده‌اند ارائه شده است. این داده‌ها تا پایان سال ۲۰۲۰ به روز شده‌اند و انتخاب براساس ۱۰۰ هزار نفر برتر با نمره c (با و بدون خوداستنادی) یا رتبه صدک دودرصد یا بالاتر است. یکی از موضوعات مهم در تعیین فهرست دانشمندان برتر علاوه بر تعداد مقالات، کیفیت مقالات منتشر شده است. امروزه شاخص‌های کمی و کیفی زیادی برای سنجش تولیدات علمی نویسندگان و محققان، مؤسسات و کشور‌ها وجود دارد. شاخص کمیت، تعداد مقالات منتشر شده در مجلات علمی معتبر جهان است و شاخص کیفیت تعداد استناد‌ها و ارجاعات داده شده به مقالات علمی افراد، مؤسسات و یا کشور‌ها محسوب می‌شود. دانشمندان با ادغام این دو فاکتور کمیت و کیفیت، معیارهای جدیدی را جهت اندازه‌گیری برون داد علمی پژوهشگران ابداع کرده‌اند که از جمله این معیار‌ها می‌توان به شاخص اچ‌ایندکس اشاره کرد. این کار با هدف ارزیابی کیفی کل برونداد عملی یک پژوهشگر صورت می‌گیرد. اساس محاسبه این شاخص، تعداد استناداتی است که از سوی سایر نویسندگان یا محققان به آثار یک محقق صورت می‌گیرد. در واقع ابزاری برای ارزیابی علمی پژوهشگران است که میزان تأثیرگذاری آن‌ها را در پیشبرد علم نشان داده و به ارزیابی کمی برون داد پژوهشی محققین می‌پردازد هدف آن توصیف بهره‌وری علمی و تأثیر پژوهشگران است. در همین زمینه پژوهشگران می‌توانند به خود یا دیگری استناد کنند و این استناد قابل محاسبه است. خوداستنادی به بیان ساده، به معنای استناد به خود است و در تعریف دقیق‌تر مبنا و سند قرار دادن دستاوردهای شخصی و کارهای قبلی در پژوهش‌های فعلی است. خوداستنادی شامل خوداستنادی نویسنده، مجله، زبان، وبگاه و سایر موارد می‌شود. در فهرست دانشمندان برتر تمامی موارد با بررسی خوداستنادی و مستثنی شدن خوداستنادی منتشر شده است. در واقع مشخص شده است هر فردی که در این فهرست قرار دارد چه تعداد مقاله منتشر کرده، چه تعداد استناد دریافت کرده و چه درصدی خوداستنادی داشته است. پایین‌‌ترین میزان خوداستنادی برای دانشمندان ایرانی حاضر در این فهرست ۲٫۶۴ درصد و بالا‌ترین میزان خوداستنادی ۷۶٫۰۹ درصد بوده است. انتخاب دو درصد برتر دانشمندان جهان برای بازه‌زمانی طولانی مدت (career-long) و همچنین بازه‌زمانی یک ساله (single year impact) انجام می‌شود که براساس آخرین به روز رسانی ارائه شده است. در فهرست مورد بررسی در این گزارش نام «ایران» انتخاب شده و فهرست دانشمندان برتر برای بازه‌زمانی طولانی مدت (career-long) تنها در ۶۰ رشته اصلی (اول) و بدون در نظر گرفتن رشته فرعی بررسی شده است. نفر اول فهرست با رتبه ۴۵۲ محسن شیخ‌الاسلامی کندلوسی؛ از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، در رشته مهندسی مکانیک در شاخه اصلی فیزیک و نجوم و شیمی فیزیک در شاخه‌های فرعی است. وی دانشیار گروه آموزشی حرارت و سیالات دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل است. در فهرست دانشمندان برتر که در بازه‌زمانی طولانی‌مدت (career-long)  منتشر شده است ۶۵۵ نفر با دسته‌بندی کشور «ایران» در این فهرست قرار دارند. این نام‌‌ها با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه‌های علوم پزشکی، بخش‌خصوصی، فرهنگستان و سازمان‌های مرتبط با حوزه‌های علم و فناوری مرتبط هستند. در این فهرست ۱۳۶ نام مرتبط با گروه علوم پزشکی، ۱۶۶ نام مرتبط با دانشگاه‌های صنعتی، ۲۶۷ نام مرتبط با دانشگاه‌های جامع، ۵۲ نام مرتبط با دانشگاه آزاد، ۲۷ نام مرتبط با سایر سازمان‌ها و مراکز تحقیقاتی است. هفت نام نیز بدون مشخص بودن وابستگی علمی در این فهرست حضور دارند. در فهرست انتخاب دو درصد برتر دانشمندان جهان برای بازه‌زمانی طولانی مدت (career-long) یک کلید برای درک شاخص‌های موجود در فهرست منتشر شده است که شامل نام نویسنده، نام مؤسسه، کشور مرتبط با مؤسسه، تعداد مقالات در بازه‌زمانی ۱۹۶۰-۲۰۲۰، سال انتشار اولین مقاله، سال انتشار آخرین مقاله، رتبه براساس نمره ترکیبی، تعداد استنادات، شاخص h-index تا پایان ۲۰۲۰ و شاخص hm-index تا پایان ۲۰۲۰ و همچنین سایر شاخص‌های مرتبط با مقالات، استنادها، درصد خوداستنادی و امتیاز ترکیبی، تعداد مقالات و استنادات به تفکیک رشته اصلی و فرعی است. هر یک از محققان می‌توانند با مراجعه به جدول شماره(۱) پایگاه الزویر درباره این موضوع، میزان امتیاز برونداد پژوهشی خود را براساس شاخص‌های اعلام شده مشاهده کنند.