مدلی برای ارزشیابی کمی پیمانکاران ساختمان و نصب در صنعت پتروشیمی

مدلی برای ارزشیابی کمی پیمانکاران ساختمان و نصب در صنعت پتروشیمی

حبیب رستمی

محمد عبقری

محمدرضا برادران‌نیا

در شماره قبل، قسمت اول این مقاله به چاپ رسید. اکنون قسمت دوم و آخر این مقاله پیش روی شماست. با ما همراه باشید.

۴- مدل ارزشیابی پیمانکاران ساختمان و نصب در پتروشیمی

ارزشیابی پیمانکاران به دو صورت میانی و پایانی صورت می‌پذیرد. ارزشیابی میانی هر ۶ ماه یک بار انجام می‌شود و ارزشیابی پایانی در پایان صورت می‌گیرد. چنانچه طول پروژه‌ای کم‌تر از ۶ ماه باشد ارزشیابی میانی هنگامی که پروژه ۵۰ درصد پیشرفت کرده انجام می‌شود. بعضی از شاخص‌ها تنها در ارزشیابی میانی به کار گرفته می‌شوند. گروهی دیگر از شاخص‌ها تنها در پایان پروژه معنی‌دار می‌شوند و لذا در ارزشیابی پایانی سنجیده می‌شوند و نهایتاً بعضی از شاخص‌ها در هر دو نوع ارزشیابی مورد سنجش قرار می‌گیرند. نمره کل یک پیمانکار در یک پروژه خاص از ۸۰ درصد میانگین نمرات ارزشیابی‌های میانی انجام شده و ۲۰ درصد نمره ارزشیابی پایانی تشکیل می‌شود. علاوه بر این اگر پیمانکار در چند پروژه مشغول به کار باشد نمره نهایی وی از میانگین موزون نمرات هر پروژه به دست می‌آید که وزن پروژه، حجم مالی آن پروژه در نظر گرفته شده است.

سازمان ارزشیابی– اجرای مدل ارزشیابی طراحی شده برعهده سازمانی در شرکت صنایع پتروشیمی گذاشته شده است. این واحد در گذشته نیز وظیفه نظارت بر طرح‌های پتروشیمی را برعهده داشته است. به نظر می‌رسد با توجه به تجربه این سازمان در زمینه ارتباط با طرح‌ها و پیمانکاران شاغل در آن‌ها بهترین گزینه جهت اجرای مدل باشند. این گروه موظف است براساس اطلاعاتی که از پیمانکار مدیریت(MC)، کارفرمای محلی و یا ناظر به دست می‌آورد پیمانکار را ارزشیابی کند و گزارش‌های لازم را به مدیران پتروشیمی ارایه دهد. تصمیم‌گیری در مورد اضافه یا حذف کردن بعدها، زیربعدها و شاخص‌ها، یا تغییر اوزان شاخص‌ها و پیشنهاد سیاست‌های تشویقی و تنبیهی از دیگر اختیارات این گروه است. در نهایت مدیریت ارشد پتروشیمی در مورد پیشنهادها و نحوه اجرای آن تصمیم‌گیری می‌نماید.

مسؤولیت جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز ارزشیابی بر عهده MC، ناظر و مجری طرح است. مسؤولان مختلف MC، ناظر و مجری طرح، موظفند براساس گردش کارها و فرمت‌هایی که در سیستم آمده است اطلاعات مورد نیاز را در بازه‌های ۶ ماهه براای انجام ارزشیابی ثبت نمایند. تقسیم وظایف بین MC، ناظر و مجری طرح در سیستم به صورت دقیق مشخص شده است. همچنین در بعضی پروژه‌ها پیمانکار مدیریت حضور ندارد کهدر این صورت سیستم وظایف او را بین دو نهاد دیگر تقسیم می‌کند. یکی دیگر از وظایف MC(ناظر)، نمره‌دهی شاخص‌های اختصاصی کیفیت (Civilو Pipingو Weldingو…) می‌باشد. در حقیقت شاخص‌های تخصصی تنها شاخص‌هایی هستند که نمره‌دهی آن‌ها به وسیله گروه ارزشیابی انجام نمی‌شود. نظارت بر حسن جمع‌آوری و مستندسازی اطلاعات برعهده مجری طرح است واحد نظارت بر طرح‌ها وظیفه تشکیل گروه ارزشیابی و نظارت بر عملکرد آن، نگهداری و به‌روز رسانی نرم‌افزار پشتیبان و رسیدگی به شکایت پیمانکارن از نمرات ارزشیابی را بر عهده دارد. چنانچه پیمانکاران نسبت به صحت اطلاعات جمع‌آوری شده توسط MC برای انجام ارزشیابی اعتراض داشته باشد، می‌باید اعتراض خود را به گروه ارزشیابی ارایه دهد.

نظام مستندسازی اطلاعات– به منظور یکسان‌سازی روند جمع‌آوری اطلاعات عملکرد پیمانکاران در طرح‌های مختلف و فرم‌های مرتبط با اطلاعات مورد نیاز طراحی شده است. کلیه نهادهای درگیر در امر جمع‌آوری اطلاعات (MC،مجری طرح و پیمانکار)، موظفند تنها از فرم‌های مشخص شده استفاده نمایند. پیاده‌سازی یک نظام مستندسازی یکسان باعث تسهیل در گزارش‌گیری از اطلاعات شده و این امر منجر به انجام ارزشیابی به صورت الکترونیکی خواهد شد (نرم‌افزار ارزشیابی پیمانکاران با استفاده از این مدل تهیه و در شرکت صنایع پتروشیمی اجرا و زیربعدهای عملکردی نظام ارزشیابی تشکیل دهند و اطلاعات مورد نیاز را در قالب فرم‌های طراحی شده جمع‌آوری کنند.

نظام گردآوری اطلاعات– پس از تشکیل پرونده،مسؤول هر بعد (زیربعد) پرونده موظف است براساس گردش کارهایی که در قبال هر رخداد تعیین شده نسبت به جمع‌آوری اطلاعات براساس مراحل و قدم‌های تعیین‌شده اقدام کند در حقیقت این گردش کارها مسیر انجام فعالیت‌های لازم برای جمع‌آوری اطلاعات صحیح و دقیق را تعیین می‌کنند.

جدول زیر مسؤولان هر بعد(زیریعد) پرونده پیمانکار را مشخص می‌کند.

   ۵- ارزشیابی پیمانکاران منتخب با استفاده از مدل

پس از تأیید مدل توسط مدیران پتروشیمی، ۵۰ پیمانکار در مناطق عسلویه، ماهشهر و سایر (شامل کرمانشاه، همدان و خارک)، برای پیاده‌سازی نظام ارزشیابی انتخاب شدند. پس از برگزاری کلاس‌های آموزشی و تشریح نظام ارزشیابی و وظایف مرتبط برای مسؤولان دستگاه نظارت، پیمانکاران و مجریان طرح‌های فوق که در محل شرکت ملی صنایع پتروشیمی برگزار شد از آن‌ها خواسته شد که اطلاعات عملکرد ۶ ماه گذشته پیمانکاران منتخب را در اختیار تیم ارزشیابی قرار دهند.

بر این اساس، هر یک از طر‌ح‌های پتروشیمی اطلاعات مورد نیاز جهت ارزشیابی پیمانکاران تحت‌نظر خود را به دفتر نظارت بر امور اطرح‌ها ارسال داشته‌اند. در ادامه نتایج ارزشیابی پیمانکاران که با استفاده از مستندات ارسالی توسط طرح‌ها انجام شده است به ۳ تقسیم‌بندی متفاوت ارایه شده است:

·        تقسیم‌بندی براساس درصد مستندات موجود

·        تقسیم‌بندی براساس منطقه و طرح

·        تقسیم‌بندی براساس هریک از ابعاد عملکردی پیمانکاران

تقسیم‌بندی براساس درصد مستندات موجود– اطلاعات مستند، پایه و اساس نظام ارزشیابی پیمانکاران می‌باشد. هر چقدر این اطلاعات کامل‌تر باشد ارزشیابی صورت گرفته با دقت بیش‌تر صورت خواهد گرفت و می‌توان به اعداد قابل اتکاتری دست یافت. بنابراین با افزایش درصد مستندات موجود به همان میزان نمرات ارزشیابی به دست آمده قابل اتکاتر خواهند بود.

نمودار ۱- درصد مستندات موجود به تفکیک ابعاد

نمودار اسکن شود ص:۵۰

نمودار ۱ درصد مستندات موجود را در ابعاد مختلف نشان می‌دهد. همان‌طور که دیده می‌شود، بیش‌ترین درصد مستندات موجود مربوط به بعد زمان و کم‌ترین آن‌ها متعلق به بعد توانایی مدیریتی می‌باشد. به نظر می‌رسد ملموس بودن بعد زمان و وجود آشنایی بیش‌تر و همچنین تأکید بیش‌تر بر مستندسازی در این بعد، توسط پتروشیمی منجر به این امر شده است. از طرفی به علت بالغ نبودن سیستم‌های مدیریتی به کار گرفته شده توسط شرکت‌های MC، ناظر و مجری طرح، در بعد توانایی مدیریتی بیش‌ترین کاستی وجود دارد.

اما نکته قابل تأمل در مورد مستندات، درصد کل مستندات موجود است که بسیار کم و حدود ۴۹ درصد می‌باشد. با توجه به مقدار مستندات موجود می‌توان نتیجه گرفت که ارزشیابی صورت گرفته در مورد پیمانکاران کاملاً دقیق نیست. به نظر می‌رسد که جهت دستیابی به نمرات قابل اتکا به بیش از ۷ درصد مستندات برای ارزشیابی احتیاج است.

تقسیم‌بندی براساس منطقه و طرح– با توجه به شرایط متفاوت کار (شرایط اقلیمی، دوری از مرکز و…) در مناطق مختلف پتروشیمی به نظر می‌رسد که تقسیم‌بندی نمرات ارزشیابی پیمانکاران براساس منطقه و طرح اطلاعات مفیدی در اختیار ما قرار خواهد داد. مناطقی که برای این بررسی انتخاب شده‌اند عبارتند از عسلویه، ماهشهر و سایر مناطق (ایلام، کرمانشاه و…).

نمودار ۲- میانگین نمرات ارزشیابی پیمانکاران به تفکیک مناطق

نمودار اسکن شود ص: ۵۱

نمودار شماره ۲ میانگین نمراتی که پیمانکاران هریک ار مناطق پتروشیمی به دست آورده‌اند مشخص می‌نماید. این نمودار در آینده می‌تواند ضریب تصحیح نمرات ارزشیابی پیمانکاران که در مناطق مختلف کار می‌کنند را به دست دهد. این ضریب تصحیح در واقع تفاوت شرایط کار در مناطق مختلف جغرافیایی از نظر آب و هوا و موقعیت فاصله از مرکز و… را از بین خواهد برد.

البته هم‌اکنون به دلیل وجود مستندات کم(۴۹ درصد)، نمی‌توان از این جدول برای تهیه این ضریب استفاده کرد. اما چیزی که به طور تخمینی می‌توان از این نمودار دید این است که حداکثر تفاوتی که منطقه می‌تواند روی عملکرد پیمانکاران بگذارد ۱۰ درصد می‌باشد و مناطق جنوب کشور (عسلویه و ماهشهر) وضعیت کار سخت‌تری دارند.

تقسیم‌بندی پیمانکاران براساس ابعاد عملکردی پیمانکاران– نمودار ۳ میانگین نمرات ارزشیابی پیمانکاران در ابعاد مختلف را نشان می‌دهد. همان‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره شد نمرات و نتایج این ارزشیابی کاملاً دقیق نیست. اما می‌تواند یک تخمینی از وضعیت موجود در اختیار ما بگذارد. نمره کل ارزشیابی پیمانکاران در همه ابعاد ۶۰ درصد می‌باشد. به نظر می‌رسد که در گام بعدی باید برای هر یک از محدوده‌های نمرات پیمانکاران یک معنی درنظر گرفته شود. به عنوان مثال نمرات زیر ۵۰ غیرقابل قبول، و یا نمرات بالای ۷۰ عالی در نظر گرفته شود. در صورت تعیین این محدوده‌ها می‌توان تحلیل بهتری از وضع کیفی پیمانکاران شاغل در طرح‌ها به دست آورد. این حدود نمرات می‌باید توسط مدیریت ارشد شرکت ملی صنایع پتروشیمی تعیین گردد.

نمودار۳- میانگین نمرات ارزشیابی پیمانکاران به تفکیک ابعاد عملکردی

نمودار اسکن شودص ۵۲

همان‌طور که در نمودار ۳ دیده می‌شود بعد زمان، کم‌ترین امتیاز را در بین ابعاد به دست آورده است. این بعد میزان تعهد پیمانکار به زمان‌های تعیین شده توسط کارفرما را نشان می‌دهد ولی در این نقطه به دلیل کافی نبودن مستندات در ابعاد مختلف نمی‌توان دقیقاً مشخص نمود که آیا ضعف در این بعد ناشی از ضعف پیمانکاران است یا عوامل دیگری مانند مشاوران مهندسی و… در نمودار شدن این ضعف سهیم هستند. بالاترین نمره از آن بعد شاخص‌های کیفی می‌باشد. نمرات این بعد بیش‌تر منتج از نمرات ارزشیابی تخصصی پیمانکاران می‌باشد (به علت این‌که در زمینه‌های دیگر هنوز مستندسازی مناسبی صورت نگرفته است). با توجه به این‌که در پتروشیمی در صورت عدم کیفیت مناسب موارد انجام شده از نو انجام می‌شوند، می‌توان نتیجه گرفت که کارهای انجام‌شده از حداقل کیفیت لازم برخوردار هستند ولی همین امر باعث تأخیر در انجام کار می‌گردد (تأثیر منفی روی بعد زمان). هر چند که در این بخش عدم وجود یک استاندارد نمره‌دهی به کارهای تخصصی پیمانکاران به چشم می‌خورد.

در نمودار ۴ نمرات پیمانکارانی که درصد مستندات آن‌ها بیش از ۵۰ درصد بوده مورد توجه قرار گرفته است. بدیهی است که هر چه مقدار مستندات موجود جهت ارزشیابی پیمانکاران بیش‌تر باشد به اعداد دقیق‌تر و قابل اتکاتری دست خواهیم یافت. همان‌طور که دیده می‌شود با بیش‌تر شدن درصد مستندات موجود به طور کلی نمره پیمانکاران کاهش داشته است. این امر ما را متوجه این نکته می‌کند که احتمالاً به علت عدم وجود مستندات کافی نمره میانگین پیمانکاران به عدد ۶۰ رسیده است و به نظر می‌رسد که با افزایش میزان مستندسازی در طرح‌های پتروشیمی به اعداد پایین‌تری نیز دست یابیم.

اما نکته قابل ملاحظه این است که تفاوت نمرات میانگین شاخص‌ها حداکثر ۱۰ درصد است. این به این معنی است که یک ارتباط مثبت بین شاخص‌ها وجود دارد و تقویت شاخص‌های بنیادی (مانند توانایی مدیریتی) می‌تواند به بهبود شاخص‌های دیگر نیز کمک نماید و مناسب است که پتروشیمی این واقعیت را برای ارتقای عملکرد پیمانکاران خود مدنظر قرار دهد.

نمودار۴- میانگین نمرات ارزشیابی پیمانکاران به تفکیک ابعاد عملکردی براساس مستندات بیش از ۵۰ درصد

نمودار اسکن شود ص ۵۳

۶- نتیجه‌گیری

بررسی‌ها نشان داد که مدل در نظر گرفته شده جهت ارزشیابی پیمانکاران ساختمان و نصب امکانات قابل قبولی برای بومی‌سازی در صنایع پتروشیمی داراست. این مدل با داشتن ابعاد متنوع و تعداد سطوح تغییرپذیر در هر یک از ابعاد، توانایی قابل توجهی در جمع‌آوری چند جانبه اطلاعات مورد نیاز برای ارزشیابی پیمانکاران دارد. به نظر می‌رسد بتوان از مدل انتخاب شده در صنایع دیگر نیز استفاده نمود. همچنین مشخص شد که اجرای یک ارزشیابی موفق نیاز به طراحی واجرای دقیق هر ۳ مؤلفه ابعاد ارزشیابی، نظام مستندسازی و نظام گردآوری اطلاعات دارد. ضعف طراحی و یا اجرایی در هر یک از این مؤلفه‌ها منجر به عدم دقت در نتیجه نهایی خواهد شد. برای این منظور می‌باید ابعاد و شاخص‌های مورد نیاز برای ارزشیابی به دقت و با استفاده از تجارب جهانی و بومی طراحی شود. سپس یک نظام مستندسازی مناسب که منطبق بر روندهای کاری واقعی حاکم بر فعالیت‌های مجریان، ناظران و پیمانکاران باشد طراحی شود. این نظام باید به گونه‌ای طراحی شود که با توجه به شرایط کاری موجود در محیط کار ۳ رکن اجرای کارهای پیمانکاری قابل اجرا باشد. در نهایت یک سازمان با تجربه و بی‌طرف مسؤول پیگیری و جمع‌آوری اطلاعات ارزشیابی پیمانکاران شود. این سازمان مسؤول طراحی و اجرای نظام گردآوری اطلاعات پیمانکاران خواهد شد.