آیا تولید داخل در مناقصات ICT نقشی دارد؟

آیا تولید داخل در مناقصات ICT نقشی دارد؟ خرید خارجی شرکت زیرساخت در یک ابرپروژه ملی؟! بومی‌سازی تجهیزات مربوط به زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات به‌رغم تأکید بر شعارهای«جهش‌تولید» و «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی» روال خوبی را طی نکرده و دستگاه‌های مسؤول اهمال کاری می‌کنند. بومی‌سازی تجهیزات در زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات یکی از الزاماتی است که […]

آیا تولید داخل در مناقصات ICT نقشی دارد؟

خرید خارجی شرکت زیرساخت در یک ابرپروژه ملی؟!

بومی‌سازی تجهیزات مربوط به زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات به‌رغم تأکید بر شعارهای«جهشتولید» و «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی» روال خوبی را طی نکرده و دستگاه‌های مسؤول اهمال کاری می‌کنند. بومی‌سازی تجهیزات در زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات یکی از الزاماتی است که در سند اقدامات عملیاتی شبکه ملی اطلاعات مصوب شورای‌عالی فضای مجازی بر آن تأکید شده است. به نحوی که طبق بند۲۰ این مصوبه مصون‌سازی، کاهش آسیبپذیری، افزایش پایداری و تاب‌آوری امنیتی شبکه ملی اطلاعات، بدون اتکاء به خدمات خارجی الزامی‌است. از سوی دیگر در بندهای ۲۳ و ۲۴ این مصوبه نیز «رشد بومی‌سازی تجهیزات شبکه» به میزان ۱۰درصد سالیانه براساس اولویت‌های تعیین شده مرکز ملی فضای مجازی و نیز «بومی‌سازی سامانه‌های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی به میزان صددرصد» تا سال ۱۴۰۴ تکلیف شده است. این تأکیدات در کنار نام‌گذاری سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در جهت تحقق «جهش‌تولید» و «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی»، افزایش تولیدات داخلی را در حوزه زیرساخت‌های شبکه ارتباطی کشور، مورد مطالبه قرار می‌دهد. به همین دلیل این سؤال مطرح است که با گذشت بیش از یک دهه از پیاده‌سازی شبکه ملی اطلاعات، هم‌اکنون وضعیت تجهیزات بومی‌حوزه ICT چگونه است و آیا مرکز ملی فضای مجازی به‌عنوان قرارگاه نظارت بر مصوبات شورای‌عالی فضای مجازی، در این زمینه بررسی داشته است؟ نقاط قوت و ضعف کشور در بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات کجاست و اینکه آیا شعار «جهش‌تولید» در سال ۹۹ در حوزه ICT محقق شده و چه پتانسیل‌هایی در کشور وجود دارد که می‌تواند شعار امسال را در این حوزه محقق کند؟ برای پاسخ به این سؤالات به سراغ محمدامین احمدلو؛ دبیر کمیسیون بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در مرکز ملی فضای مجازی رفتیم تا آخرین وضعیت را از زبان وی جویا شویم. وی اظهار داشت: بومی‌سازی تجهیزات مرتبط با زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات روال خوبی را طی نمی‌کند چرا که دستگاه‌های مسؤول در این بخش به نوعی اهمال می‌کنند.

بی‌برنامگی در یک ابرپروژه ملی

دبیر کمیسیون بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در مرکز ملی فضای مجازی، خاطرنشان کرد: موضوعی که همواره مطرح می‌شود این است که توانمندی داخلی به اندازه سطح نیاز شرکت ارتباطات زیرساخت نبوده است. این ادعا در بخش‌هایی درست و در بخش‌هایی صحیح نیست. جدای از اینکه توان تولید داخل ما پاسخگوی نیازمندی‌ها هست یا خیر، نکته حائز اهمیت این است که شبکه ملی اطلاعات به عنوان یک ابرپروژه و با هزینه بیش از چند ده هزار میلیاردتومان، دارای برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده از تجهیزات بومی‌نبوده است. وی گفت: اگر بازار تجهیزات این شبکه را طی سال‌های گذشته به سمت تولید داخل شکل می‌دادیم، به‌طور حتم هم‌اکنون می‌توانستیم در این حوزه شرکت‌های بزرگ و تولیدکنندگان قهاری داشته باشیم. احمدلو؛ تحقق شعار «تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها» را در صنعت مخابرات و ارتباطات نیازمند همکاری چندین دستگاه عنوان کرد و اینطور توضیح داد: دو سند اصلی مرتبط با شبکه ملی اطلاعات در رابطه با بومی‌سازی تجهیزات اشارات جدی به این موضو ع دارد. یکی از آنها سند تبیین الزامات و دیگری سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات است. در سند تبیین الزامات در ذیل موضوع استقلال شبکه بر یک پیشبرد نظام‌مند بومی‌سازی در حوزه تجهیزات شبکه مخابراتی و تجهیزات شبکه ملی اطلاعات تأکید شده است. پیشبرد نظام مند به معنای داشتن یک نقشه‌راه جامع است که در آن بومی‌سازی، اولویت‌ها، نقش‌ها، زمان‌بندی‌ها و اعتبارات لازم دیده شود. اما چنین نقشه‌راهی هم‌اکنون در این بخش وجود ندارد.

خرید خارجی شرکت زیرساخت

احمدلو؛ درباره توانمندی کشور در حوزه تولید تجهیزات ارتباطی نیز می‌گوید: توان تولید بخش‌هایی از این محصولات هم‌اکنون در کشور به صورت کامل وجود دارد و بخشی‌هایی از آن نیز ناظر به این است که سرمایه‌گذاری روی این حوزه صورت گیرد. برای مثال طبق استعلاماتی که از معاونت علمی‌و سندیکای صنعت مخابرات اخذ شده، در بخش تجهیزات انتقال شبکه، به صورت کامل توان تولید داخل که نیازمندی‌های کشور را برطرف کند، وجود دارد. اما میزان استفاده از این تجهیزات در داخل کشور موضوع اصلی است که بعضاً شاهد هستیم که حتی با وجود این توانمندی، در شرکت ارتباطات زیرساخت پروژه‌های خرید از خارج انجام می‌شود. وی ادامه داد: زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که قرار است پروژه بزرگی برای خرید محصولات خارجی از سوی شرکت زیرساخت تعریف شود و سهم کوچکی به شرکت‌های داخلی بدهند. در صورتی که آنها می‌توانند کل این نیاز را برطرف کنند. دبیر کمیسیون بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات، در پاسخ به این سؤال که آیا این تجهیزات بومی، به تولید انبوه رسیده و می‌تواند پاسخگوی نیازهای شبکه باشد، تصریح کرد: بومی‌سازی دارای سطوح مختلفی است که شامل ساخت نمونه آزمایشگاهی، صنعتی و نیمهصنعتی و در نهایت تولید انبوه می‌شود. در این زمینه وزارت صمت ناظر اصلی و متولی است که سطح ظرفیت تولید این محصولات در داخل کشور را تعیین می‌کند. احمدلو؛ گفت: ما معتقدیم که نباید به همه محصولات به یک چشم نگاه کرد. محصولات بلوغ فناوری و صنعت متفاوتی دارند. برای مثال در بخشی از تجهیزات مانند روترها و سوئیچ‌ها، محصولاتی که بتوانند نیازمندی‌های زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را پاسخگو باشند نداریم. این محصولات در لایه سازمانی و شبکه‌های محلی پاسخگو هستند اما در لایه زیرساخت این محصولات را نداریم. البته مسأله این است که برای اینکه بخواهیم این محصولات را بومی‌سازی کرده و به تولید انبوه برسانیم، برنامه‌ریزی لازم وجود ندارد. وی تصریح کرد: در واقع نیازمند این هستیم که وزارت ارتباطات و نهاد اصلی این حوزه یعنی رگولاتوری، این نیازمندی‌ها را به صورت دقیق از این حیث که هر سال به چه تعداد محصول نیاز دارند و مشخصات فنی محصولات چیست، اعلام کنند. این موضوع باعث می‌شود که اگر توانمندی تولید محصولات در داخل کشور وجود داشته باشد، شرکت‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند.

تولید داخل در مناقصات نادیده گرفته می‌شود

احمدلو؛ با تأکید بر اینکه کمیته بومی‌سازی تجهیزات با هدف ساماندهی این حوزه شکل گرفته است، گفت: این کمیسیون ناظر بر خریدهایی است که در این زمینه صورت می‌گیرد و پیگیری این موضوعات را از حیث توانمندی تولید داخل در دستور کار قرار داده است. بعضاً شاهد مناقصاتی بودهایم که تولیدات داخلی در آن نادیده گرفته شده است. از اینرو مرکز ملی فضای مجازی ورود کرده و با نامه‌نگاری‌هایی که انجام شد، جلوی آن را گرفت. وی ادامه داد: در واقع ابزار نظارتی اصلی در اختیار مرکز ملی فضای مجازی نیست که بتواند اعمال قدرت کند. اقدامات این مرکز بیشتر از جنس پیگیری و آگاه کردن نهادهای متولی و نیز درخواست دادن نسبت به این موضوعات است. برای مثال تجهیزات انتقال نوری (DWDM) و POTNکه بالغ‌ترین تجهیزات فناورانه مخابراتی محسوب می‌شوند و زیرساخت ارتباطی شبکه را شکل می‌دهند، در داخل کشور کاملاً بومی‌سازی شده است اما با این وجود زمزمه‌های خرید از خارج این تجهیزات مطرح است. از اینرو مرکز ملی فضای مجازی استعلامات لازم را از معاونت علمی‌و سندیکای مخابرات انجام داده که آیا این محصول پاسخگوی توانمندی داخلی است یا خیر. احمدلو؛ افزود: در این باره با شرکت‌های تولیدی نیز تعاملاتی صورت گرفته و جمع بندی ما این است که این محصولات در مقطع فعلی می‌توانند نیاز کشور را به صورت کامل برطرف کنند. گزارش این جمع‌بندی از سمت مرکز ملی فضای مجازی در اختیار نهادهای نظارتی و بخش‌های مختلف قرار گرفته تا از انجام خرید خارجی در این حوزه جلوگیری شود. دبیر کمیسیون بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات، با تأکید بر اینکه باید نگاه پشتیبانی از تولید در میان مسؤولان وجود داشته باشد، گفت: اگر در وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت حمایت از تولید داخل به صورت جدی دنبال شود و نگاه به داخلی‌ها باشد، اپراتورها هم ملزم خواهند شد که به صورت فعالانه در بومی‌سازی نقش‌آفرینی کنند. اما هم‌اکنون شاهد هستیم که می‌گویند اگر تولید کردید و اگر تیراژ آن صنعتی بود، ما از شما محصول را خواهیم خرید. وی خاطرنشان کرد: انتظار این است که این جریان در بدنه شرکت ارتباطات زیرساخت که اصلی‌ترین پروژه‌های زیرساختی را توسعه می‌دهد شکل گیرد و بحث بومی‌سازی و استفاده از محصولات بومی‌در آنجا جدی گرفته شود. اینکه فقط بخش‌های کوچکی از پروژه‌های کوچک را در اختیار داخلی‌ها قرار دهیم و بخش زیادی از پروژه‌ها را در اختیار کشورهای خارجی قرار دهیم مسیر درستی نیست. به گفته احمدلو؛ در زیرساخت کشور بخش زیادی از تجهیزات شبکه، توسط شرکت‌های چینی تأمین می‌شود کمااینکه شرکت‌های داخلی در بسیاری از بخش‌ها توانمندی دارند که این نیازها را برطرف کنند. برای مثال ما در تجهیزات انتقال شبکه به بلوغ کاملی رسیدهایم و می‌توان به این سمت برویم که این تجهیزات را با اتکاء به توانمندی داخلی تأمین کنیم. حتی بعد از بلوغ تجهیزات انتقال نوری، شرکت‌ها به بومی‌کردن روترهای با ظرفیت بالا ورود کرده‌اند. بخش زیادی از حرکت این شرکت‌ها با اتکاء به خودشان صورت می‌گیرد. این نشان می‌دهد که با یک برنامه‌ریزی می‌توان این حوزه را ساماندهی و تشویق به تولید کرد.