جایگاه مهندسی معدن در معادن

گروه معدن و زمین- مهندسی معدن به انگلیسی: (‌Mining engineering) مجموعه علوم و فنونی است که از اکتشاف یک کانسار (ذخیره معدنی با ارزش اقتصادی) آغاز و تا فرآوری آن ادامه می‌یابد. مهندسی معدن به عنوان اولین رشته مهندسی آکادمیک تاریخ برای اولین بار در انگلستان پایه‌ گذارده شده است. اولین علمی است که بشریت از ابتدای وجود خود تاکنون با آن ارتباط نزدیکی داشته است. به علت شرایط سخت کاری، یکی از ۱۰ حرفه دشوار جهان شناخته شده است، اما یکی از مهم‌ترین عوامل بهره‌برداری از معادن، به‌کارگیری مهندس معدن است. چون یکی از فاکتورهای مهم در امر سرمایه‌گذاری معادن، استفاده بهینه از خدمات متخصصین معدن است و دارندگان پروانه عملیات معدنی به موجب قانون معادن مکلف به استفاده از خدمات مهندسین دارای پروانه اشتغال در عملیات معدن‌کاری تحت عنوان مسؤولین فنی می‌باشند. برنامه‌ریزی، طراحی، محاسبات فنی اقتصادی، هدایت عملیات معدن‌کاری براساس استانداردهای موجود، استفاده مطلوب از خدمات نیروی انسانی و ماشین‌آلات معدن‌کاری از مهم‌ترین مواردی هستند که مسؤولیت آنها به عهده مسؤولان فنی است، تعامل و همکاری بهینه و مستمر فی‌مابین سرمایه‌گذار و مسؤول فنی عملیات می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری در عملیات معدن‌کاری، کاهش قیمت تمام شده، کاهش ضایعات اعم از انسانی و موادمعدنی گردد.

مهندس معدن چه می‌کند؟

کار مهندس معدن را می‌توان در مراحل زیر خلاصه کرد:

-پی‌جویی

-اکتشاف

-استخراج

-فرآوری

در مرحله اول که کسب اطلاعات اولیه است، مهندس معدن به کمک برخی از متخصصان دیگر به بررسی اولیه و تصمیم در مورد نوع کانی و محل اکتشاف معادن می‌پردازد. برای این کار از روش‌های مختلفی مانند مشاهده، آزمایشات فیزیکی، نقشه‌برداری، نمونه‌برداری و… استفاده می‌شود.

 مرحله اکتشاف شامل اکتشاف مقدماتی، نیمه‌تفضیلی و تفضیلی می‌باشد که در هر مرحله مهندس معدن با بررسی روند کار، نوع اکتشافات و برآورد هزینه‌ها در مورد ادامه دادن یا ندادن کار تصمیم می‌گیرد.

 در عملیات استخراج معادن، مهندس معدن باید عوامل زیادی از جمله شرایط اقتصادی، فنی، نحوه حمل و نقل مواد و… را مورد بررسی قرار دهد. استخراج معدن، عملیات‌ حفاری‌ و آتشباری‌ به‌ منظور خردکردن‌ سنگ‌، بارگیری‌ و باربری‌ و در اغلب‌ اوقات‌ سنگ‌شکنی‌ به‌ منظور رساندن‌ ابعاد سنگ‌ها به‌ اندازه‌ مناسب‌ است‌. مهندس معدن بهترین راه برای استخراج مواد خام از معدن را با استفاده از روش‌های انفجار و حفاری پیدا می‌کند. عملیات استخراج در معادن به دو صورت روباز یا زیرزمینی انجام می‌گیرد که با توجه به عوامل مختلف در مورد نوع آن تصمیم‌گیری می‌شود.

در بخش فرآوری نیز که در کارخانه‌های خالص‌سازی مواد خام به منظور تهیه خاک، سنگ و سایر مواد معدنی مورد نیاز صنایع مختلف صورت می‌گیرد، مهندس معدن نقش فعال و اساسی دارد.

 مهندسان معدنی که در گرایش اکتشاف تخصص دارند، معمولاً به عنوان مسؤول فنی اکتشاف و ناظر بر عملیات اکتشافی در معادن در حال اکتشاف و در حال بهره‌برداری مشغول به‌کار می‌شوند. مهندسان معدنی که در گرایش استخراج معدن تحصیل کرده‌اند، معمولاً به عنوان مسؤول فنی معدن و ناظر عملیات استخراج فعالیت می‌کنند.

مهندسی معدن جزو مشاغل سخت به شمار می‌آید و افرادی که به این شغل وارد می‌شوند، باید توان کار و تحمل شرایط سخت آن را داشته باشند. البته اگر به طبیعت و استفاده از فنون و علوم مختلف در آن علاقه داشته باشد، کنارآمدن با این شرایط سخت، بسیار آسان‌تر می‌شود.

زمان و محل کار مهندس معدن

کار مهندس معدن معمولاً به صورت تمام وقت است. البته گاهی در برخی از پروژه‌ها، ساعات بیش‌تری باید کار کند. زمان کاری مهندس معدن بین دفاتر کاری و محل معدن تقسیم می‌شود. گاهی در برخی از پروژه‌ها مجبور خواهد بود چند هفته یا چند ماه از خانه دور بوده و در سفر باشد. شرایط معدن معمولاً شرایط مساعدی نیست. مهندس معدن باید در محل معدن حتماً لباس و تجهیزات ایمنی لازم را داشته باشد.

وظایف و کار مهندس معدن

قبل از شروع کار در یک معدن، مهندس معدن باید با نقشه‌برداران معادن برای تصمیم‌گیری در خصوص صرفه اقتصادی داشتن آن معدن همکاری کند. برای این کار مهندس معدن باید اقدامات زیر را انجام دهد:

استفاده از تکنیک‌های نقشه‌برداری زمین برای ترسیم طرح جغرافیایی معدن

نظارت بر ساخت تونل‌ها در عملیات حفاری

حفر زمین و تهیه نمونه از سنگ و خاک برای آزمایش

انتخاب بهترین راه برای انتقال موادمعدنی به ‌کارخانه‌های فرآوری

ساخت مدل‌های کامپیوتری از معدن و مواد داخل آن

ارایه پیشنهاد به مشتریان در خصوص نحوه ادامه کار

اگر حفر معدن شروع و ادامه یابد، وظایف مهندس معدن عبارتند از:

مدیریت روزانه عملیات

نظارت بر کارگران فنی

تهیه گزارش از روند پیشرفت کار

نظارت بر حفظ سلامتی و ایمنی در کار

برنامه‌ریزی برای مقابله با حوادث غیرمترقبه مانند ریزش تونل یا سیل

در کار معدن نکته کلیدی که باید در نظر گرفته شود، اثرات محیطی حفر معدن بر نواحی اطراف آن است. در نتیجه یکی از مسؤولیت‌های مهم مهندس معدن اطمینان یافتن در خصوص بازگشت سریع معدن به حالت قبلی و طبیعی آن پس از انجام عملیات حفاری است.