جولان خصولتی‌ها در صنعت ریلی

گروه راه‌وشهر‌سازی -یکی از عوامل مهم در تمام دنیا در توسعه صنعت حمل‌ونقل، توجه ویژه به صنعت ریلی است. حمل‌ونقل ریلی مزایایی از جمله؛ مصرف کمتر سوخت، ایمنی بالاتر، سبز بودن و تلطیف محیط‌زیست را نسبت به حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای دارد. اما با وجود تأکید اسناد بالادستی شامل سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و برنامه‌های توسعه‌ای مبنی بر […]

گروه راه‌وشهر‌سازی -یکی از عوامل مهم در تمام دنیا در توسعه صنعت حمل‌ونقل، توجه ویژه به صنعت ریلی است. حمل‌ونقل ریلی مزایایی از جمله؛ مصرف کمتر سوخت، ایمنی بالاتر، سبز بودن و تلطیف محیط‌زیست را نسبت به حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای دارد. اما با وجود تأکید اسناد بالادستی شامل سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و برنامه‌های توسعه‌ای مبنی بر افزایش سهم ریلی در جابه‌جایی بار و مسافر، عملکرد حمل بار توسط حمل‌ونقل ریلی در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته است و در سال‌های اخیر شاهد کاهش رغبت بخش‌خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش ریلی بوده‌ایم. علت عمده و دلیل اصلی آن عدم ‌اطمینان به پارامترهای اقتصادی در صنعت حمل‌ونقل ریلی است و این کوتاهی هم از جانب دولت و هم از جانب بخش‌خصوصی اتفاق افتاده است. اما به باور کارشناسان عدم دستیابی به اهداف در توسعه ریلی، حضور خصولتی‌ها در این صنعت می‌باشد. به‌طوری که حضور پررنگ خصولتی‌‌ها منجر به ایجاد انحصار در پروژه‌های ریلی شده است و شرکت‌های دولتی اجازه فعالیت بخش‌خصوصی را نمی‌دهند. در این باره سید‌حسن موسوی‌نژاد؛ مدیرعامل اسبق رجا، گفت: ما در دل بخش‌خصوصی ریلی، بخش‌خصولتی هم داریم که از شادابی و تحرک و نقش‌پذیری بخش‌خصوصی در صحنه‌های مختلف جلوگیری می‌کند. موسوی‌نژاد؛ با اشاره به عدم دستیابی به اهداف برنامه‌های توسعه‌ای پنجم و ششم با وجود تأکید بر توسعه حمل‌ونقل ریلی، افزود: در این برنامه‌ها دو اشکال وجود دارد که موجب می‌شود این برنامه‌ها به نتیجه پیش‌بینی شده، نرسند. یکی اینکه در تدوین برنامه‌ها هر چه جلوتر می‌رویم بیشتر از واقعیت فاصله می‌گیریم. یعنی به جای اینکه با توجه به مقدورات و داشته‌ها و نیازهای کشور برنامه‌‌ریزی شود، بیشتر آمال و آرزو‌ها را در برنامه می‌نویسیم. روشن است که با نوشتن آرزو‌ها آن‌ها محقق نمی‌شوند. وی با بیان اینکه ما باید توجه داشته باشیم دقیقاً به چه صورت اولویت‌بندی کنیم و تقسیم منابع کنیم، حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی همگی اولویت‌هایی دارند، تأکید کرد: این‌گونه نمی‌شود که همه آن‌ها با هم در اولویت باشند! اگر بخواهیم در کشوری با شرایط ما به همه شقوق حمل‌ونقل به یک اندازه اولویت بدهیم، امکان‌پذیر نیست. باید ببینیم کدام مد حمل‌ونقل بیشتر ما را به هدفمان می‌رساند و با شرایط اقتصادی و جغرافیایی ما هماهنگ‌تر است. بنابراین در برنامه‌ها برای تقسیم درست منابع باید به جای آرزو‌ها به واقعیت‌‌ها توجه کنیم و بدانیم که چه کارهایی در واقعیت امکان‌پذیر است. موسوی‌نژاد؛ با اشاره به تشکیل انجمن صنفی در ۲۲ سال پیش، گفت: این انجمن در مقاطع مهمی از تاریخ فعالیت بخش‌خصوصی ریلی توانسته نقش خود را به خوبی ایفا کند اما کارکرد آن تا نقطه مطلوب فاصله دارد. دلیلش شاید این باشد که عزیزان دست‌اندرکار توجه لازم را به این امر ندارند که داخل انجمن دیگر محل رقابت شرکت‌ها نیست و در این تشکل باید همه دست یکدیگر را به یاری بگیرند و فعالیت جمعی انجام دهند. اگرچه در صحنه واقعیت اقتصادی، این شرکت‌ها رقیب یکدیگر هستند اما داخل انجمن باید این رقابت فراموش شده و تلاش کنند فعالیت هماهنگ و هم‌ جهت در راستای منافع مشترک داشته باشند. هر زمان در انجمن این‌گونه جلو رفتیم منافع شرکت‌ها تأمین شده و حرکت انجمن موفق بوده است. مدیرعامل اسبق رجا، با تأکید بر اینکه بعضی از شرکت‌هایی که به‌عنوان شرکت‌های خصوصی عضو انجمن هستند، ماهیتاً خصوصی نیستند، ادامه داد: یعنی مدیرعامل و هیئت مدیره در این شرکت‌ها، منصوب و کارمند نهاد دیگری هستند و سهامداران و تصمیم‌‌گیران نیز از همان سازمان و نهاد هستند. به این ترتیب ما در انجمن‌ها و تشکل‌های صنعت ریلی با شرکت‌هایی مواجه‌ایم که لزوماً براساس اقتضائات و نیازهای این صنعت فعالیت و تصمیم‌گیری نمی‌کنند، در نتیجه نمایندگان آن‌ها در انجمن به‌عنوان بازیگر جدی صنعت حمل‌و‌نقل حضور ندارند. وی تصریح کرد: واقعیتی که در بخش‌خصوصی کل کشور می‌توان آن را مشاهده کرد و بخش‌خصوصی شرکت‌های ریلی هم از آن مبرا نیست این است که ما در دل بخش‌خصوصی ریلی، بخش‌ خصولتی هم داریم که از شادابی و تحرک و نقش‌پذیری بخش‌خصوصی در صحنه‌های مختلف جلوگیری می‌کند. موسوی‌نژاد؛ با بیان اینکه نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که انجمن صنفی حمل‌ونقل ریلی به نسبت سایر انجمن‌ها در ایران هنوز بسیار جوان است، گفت: انجمن‌های حمل‌ونقل جاده‌ای سابقه چندین ۱۰ ساله دارند و سایر انجمن‌های حمل‌ونقل هم سن بالاتری از تشکل‌های ریلی دارند. بنابراین مشوق کار جمعی در انجمن شرکت‌های ریلی باید ادامه پیدا کند و باعث شود این انجمن قوی‌تر از قبل در عرصه‌های اقتصادی کشور حضور پیدا کند. وی در ادامه، اظهار داشت: از اواخر ۱۴۰۱ و در طول سال ۱۴۰۲ تغییراتی در آمار عملکرد شرکت‌های حمل‌ونقل مخصوصاً در بخش مسافری داشتیم. مسئله‌ای که اتفاق افتاد این بود که رشد عملکرد و آمارهایی که در این مقطع داشتیم به فعالیت‌های جدی راه‌آهن و بعضی شرکت‌ها نسبت داده شد در حالی که واقعیت این بود که این تغییرات به خاطر خاتمه یافتن بیماری کرونا و حذف محدودیت سفر‌ها بود. بنابراین ما نباید به این آمار‌ها دل خوش کنیم و واقعیت‌ها باید جلوی چشم ما باشد. موسوی‌نژاد؛ گفت: متأسفانه در صنعت حمل‌ونقل ریلی، سرمایه‌گذاری جدید خیلی کم داریم. ما حداقل ۵۰۰-۶۰۰ دستگاه لوکوموتیو جدید و بیش از ۵۰۰۰ واگن مسافری و نزدیک به ۱۵۰۰۰ واگن باری نیاز داریم که تأمین آن‌ها نیاز به سرمایه‌‎گذاری دارد و شرایط به صورتی نیست که امید سرمایه‌گذاری در بخش‌خصوصی ایجاد شود. مدیرعامل اسبق رجا، در پایان تصریح کرد: گلوگاه‌های این صنعت مشخص است؛ یک بخش آن قیمت‌گذاری است، بخش دیگر مداخله بسیار زیاد راه‌آهن در فعالیت‌های بخش‌خصوصی است و یک بحث هم منابع مالی است. به نظر می‌رسد در تخصیص منابع حمایتی به سرمایه‌گذاری در بخش ریلی توجه کمتری شده و مکانیزم ماده ۱۲ هم که مدت‌هاست متوقف است.