فیبرنوری در ایران؛ مسیر پیشرفت از دهه۶۰ !

فیبرنوری در ایران از اواخر دهه ۱۳۶۰ آغاز شد و به مرور با تأسیس کارخانه تولید فیبرنوری در یزد و راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی، روند روبه رشدی را پشت سر گذاشته، با توجه‌ به اینکه یکی از اولویت‌های دولت اتصال مردم به شبکه و بهره‌مندی از این فناوری است. بنابراین برای امسال عبور از یک میلیون اتصال هدف‌گذاری‌شده که این فناوری می‌تواند یکی از پایه‌های اصلی زیرساخت‌های ارتباطی و اقتصاد دیجیتال ایران باشد. به گزارش ایسنا، به مناسبت هفته دولت، فرصتی فراهم می‌شود تا نگاهی به دستاوردهای مهم دولت‌‌ها در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور داشته باشیم. یکی از این دستاوردها، توسعه گسترده شبکه فیبرنوری است که از اواخر دهه ۶۰ آغاز و امروز به یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد دیجیتال ایران تبدیل شده است. این پیشرفت‌‌ها نه‌تنها کیفیت ارتباطات بین شهری و شهری را بهبود بخشیده، بلکه زمینه‌ساز توسعه خدمات اینترنت پرسرعت و ارتقای سطح زندگی مردم در سراسر کشور شده است. اوایل دهه ۶۰، فعالیت‌های پژوهشی در زمینه فیبرنوری در ایران آغاز شد و در سال ۱۳۶۷، کارخانه تولید فیبرنوری در یزد به بهره‌برداری رسید. عملاً در سال ۱۳۷۳ تولید فیبرنوری با ظرفیت ۵۰ هزار کیلومتر در سال در ایران آغاز شد. فعالیت استفاده از کابل‌های نوری در دیگر شهرهای بزرگ ایران آغاز شد تا در آینده نزدیک از طریق یک شبکه ملی مخابرات نوری به هم بپیوندند و در همان سال ۱۳۶۷ نخستین خط مخابراتی تار نوری بین تهران و کرج راه افتاد.

پیدایش فیبرنوری در ایران

اولین پروژه فیبرنوری، با اجرای ۷۰۰ کیلومتر کابل با ۱۳ هزار کانال بین چند مسیر با هزینه‌ای بالغ بر ۴۰ میلیارد ریال بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳ انجام شد. در برنامه دوم توسعه پروژه فیبرنوری با ۱۱ هزار و ۶۰۰ کیلومتر کابل با ۶۲۰ هزار کانال بین‌شهری با هزینه ۶۵۴ میلیارد ریال در سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ به انجام رسید و نهایتا در برنامه سوم توسعه ۱۷ هزار و ۸۵۰ کیلومتر تا دومیلیون کانال با پروتکش بین‌شهری بین‌ شهرهای کشور با هزینه‌ای بالغ بر ۱۰۳۵ میلیارد در سال‌های ۱۳۷۹تا ۱۳۸۳ اجرا شد.

وضعیت کنونی و برنامه‌های آتی

کلان پروژه فیبرنوری اگرچه در سال‌های گذشته در دستور کار قرار گرفته بود، اما به دلیل اهمیت آن، در سال ۱۴۰۱ توسط ۱۰ اپراتور در ۱۰ مرکز استان و ۶۵ شهر، در کشور آغاز شد. شرکت مخابرات ایران به‌عنوان اصلی‌‌ترین اپراتور تلفن ثابت و یکی از بازیگران کلیدی در توسعه شبکه فیبرنوری در کشور، گسترده‌‌ترین نقش را در این حوزه ایفا می‌کند. این شرکت با دارا بودن بیش‌ترین سهم از زیرساخت‌های ارتباطی کشور، نقش محوری در اتصال فیبرنوری به منازل (FTTH) و سازمان‌ها (FTTB) داشته و طرح‌های متعددی را با عنوان شبکه ملی فیبرنوری (FTTH/FTTx) با هدف ارائه اینترنت پرسرعت و پایدار به کاربران خانگی و تجاری در حال اجرا دارد. اگرچه ایجاد پوشش در پروژه فیبرنوری از اهمیت بسیاری برخوردار است، اما مهم‌‌ترین مسئله اتصال است تا مردم تأثیرات این فناوری را احساس کنند که براساس اعلام رسمی میزان اتصال در سال‌های گذشته عدد زیادی نبوده که دلیل آن را می‌توان تمرکز دولت قبل بر بحث پوشش دانست. وزیر ارتباطات، توسعه فیبرنوری را با تأکید بر تغییر رویکرد کلان از پوشش به اتصال از برنامه‌های اصلی دولت چهاردهم عنوان کرد و گفته است با تغییر رویکرد در پروژه توسعه شبکه فیبرنوری از پوشش به اتصال به دنبال آن هستند که مردم تأثیر ارائه این خدمت را در زندگی خود احساس کنند. بنابراین پروژه فیبرنوری منازل و کسب‌وکار‌ها نه‌تنها کُند شدن آن قابل قبول نیست، بلکه باید شتاب یابد و هر مانعی برطرف شود. در این راستا طبق مصوبه جدید کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، اخیرا میزان مشوق‌های اتصال به فیبرنوری برای اپراتورهای متعهد به اجرای این پروژه ملی به شش میلیون تومان افزایش یافت. پیش‌تر و در مصوبه ۳۵۶، میزان مشوق‌‌ها براساس شاخص‌هایی مانند اندازه شهر‌ها از جمله شهرهای کوچک، مراکز استان‌‌ها و کلانشهر‌ها مشوق‌های در نظر گرفته شده از دو تا پنج میلیون تومان تعیین شده بود؛ اما در بازنگری جدید، این تفکیک حذف و مبلغ یکسان شش میلیون تومان برای همه نقاط کشور در نظر گرفته شد. همچنین صندوقی تحت عنوان صندوق توسعه شبکه فیبرنوری براساس بند «ب» ماده ۶۶ قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور به ‌منظور استفاده حداکثری از ظرفیت‌های زیرساختی کاروران مخابراتی و توسعه شبکه دسترسی نهایی اینترنت پهن باند ثابت مبتنی بر تار (فیبر)نوری تأسیس شد که توسعه اجرای پروژه فیبرنوری را از سوی اپراتورهای دارای تعهد پوشش تسریع می‌کند. براساس اعلام سایت iranfttx.ir تاکنون هشت میلیون و ۵۹۹ هزار و ۸۷ خانوار تحت پوشش این فناوری قرار گرفته‌اند که نشان‌دهنده پیشرفت ۴۳ درصدی آن است. شرکت مخابرات نیز در حوزه پوشش تاکنون بیش از پنج میلیون خانوار را تحت پوشش شبکه فیبرنوری قرار داده است. همچنین در حوزه اتصال، بیش از ۶۲۰ هزار مشترک به این شبکه متصل هستند و برای امسال عبور از یک میلیون اتصال هدف‌گذاری این شرکت است. همچنین با اجرای پروژه‌های “SWAP” یا همان جایگزینی فیبرنوری به جای مس، روند توسعه با سرعت بیشتری دنبال می‌شود.

مزایای شبکه دسترسی مبتنی بر فیبرنوری

مزایای شبکه دسترسی مبتنی بر فیبرنوری از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است. بدون تردید سرعت بسیار بالاتر و تأخیر نزدیک به صفر (مناسب برای خدمات ۵G، هوش‌مصنوعی و اینترنت‌اشیاء)، قابلیت اطمینان بالاتر و پایداری بیشتر سرویس، هزینه نگهداری (OPEX) به‌میزان تقریبی یک‌سوم شبکه مسی، مصرف انرژی کمتر؛ تا یک‌بیستم تجهیزات فعلی و کاهش هزینه کاربر به‌ازای واحد مصرف دیتا از جمله آن‌ها است. بنابراین شهروندان برای درخواست فیبرنوری می‌توانند با شماره ۲۰۲۰ یا ۲۰۲۱ مخابرات تماس بگیرند و یک شماره تلفن همراه یا ثابت اعلام کنند، به پارتنرهای فروش اعلام و درصورتی که منطقه مورد نظر در سطح پوشش باشد، فیبرنوری را واگذار می‌کنند و درصورتی که نباشد، مخابرات از منطقه مورد نظر بازاریابی می‌کنند، تا درصورتی که به تعداد ۱۰ متقاضی برسد، بتوانند فیبر بک‌بن (back bone) را اجرا کنند. نکته قابل‌توجه این است حتی اگر فردی در یک ساختمان درخواست اجرای فیبر داشته باشد، برای آن یک نفر کار انجام می‌شود و سپس برای بقیه اعضای ساختمان بازاریابی می‌شود.