راهکار برجامی

راهکار برجامی داریوش ایرانی در روزهای اخیر بار دیگر مسأله برجام در رأس گفتمان جهانی قرار گرفته است، چنانکه محمدجوادظریف وزیر امور خارجه کشورمان پس از ورود به نیویورک به منظور شرکت در اجلاس عالیرتبه صلح پایدار و همچنین سخنرانی در شورای روابط خارجی آمریکا در جمع خبرنگاران و در پاسخ به این سؤال که […]

راهکار برجامی

داریوش ایرانی

در روزهای اخیر بار دیگر مسأله برجام در رأس گفتمان جهانی قرار گرفته است، چنانکه محمدجوادظریف وزیر امور خارجه کشورمان پس از ورود به نیویورک به منظور شرکت در اجلاس عالیرتبه صلح پایدار و همچنین سخنرانی در شورای روابط خارجی آمریکا در جمع خبرنگاران و در پاسخ به این سؤال که اگر آمریکا از برجام خارج شود، اولین واکنش ایران چه خواهد بود؟ تصریح‌کرد: جمهوری اسلامی ایران حتماً براساس منافعش عمل می‌کند، ایران در برجام و بیرون از برجام انتخاب‌های گسترده‌ای برای اقدام دارد و حتماً اقدامی که ایران خواهد کرد و واکنشی که جامعه بین‌المللی به حرکت آمریکا خواهد داشت، برای آمریکایی‌‌ها بسیار ناخوشایند است. از سوی دیگر عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در دیدار با وزیر خارجه نروژ عنوان کرد، یک اشتباه بزرگ است که کسی تصور کند ایران در هر شرایطی به برجام متعهد باقی می‌ماند.

در همین حال امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان پیش از پرواز به واشنگتن برای دیدار با دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا با یکدیگر دیدار و درباره سرنوشت توافق هسته‌ای برجام گفت‌وگو کردند.

 در این میان نشریه نیویورکر به نقل از جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا نوشت: احتمال آن بسیار زیاد است که رییس‌جمهور ترامپ از توافق ایران خارج شود؛ اگر من بودم ۳ ماه قبل از آن خارج می‌شدم.

این در حالی است که منابع خبری اعلام کردند ۵۰۰ نفر از نمایندگان پارلمان‌های انگلیس، آلمان و فرانسه با امضای نامه‌ای درباره لغو برجام هشدار داده‌اند و از قانون‌گذاران آمریکایی خواسته‌اند برای حفظ این توافق تلاش کنند.

مجموع این مواضع در حالی صورت گرفته که دو سؤال اساسی مطرح می‌شود. نخست آن‌که ایران چگونه می‌تواند قاطعیت خود را در قبال بدعهدی‌‌ها به برجام را به دیگران بقبولاند؟ دوم آن‌که چرا کشورهای اروپایی ادعای تلاش برای ماندگاری برجام را سر می‌دهند و چگونه می‌توانند صداقت خود را در پایبندی به برجام نشان دهند.؟

در باب اقدامات جمهوری اسلامی ایران یک نکته مهم وجود دارد و آن این‌که طرف مقابل بر این تصور است که اقتصاد ایران دورانی نابسامان را سپری می‌کند و به دلیل نیاز ایران به منابع اقتصادی عملاً توان خروج و یا حتی تغییر رفتار در قبال برجام را ندارد. بر همین اساس نیز بر تحریم‌ها و فشارهای ضد ایرانی می‌افزاید، حال آن‌که برای پایان دادن به این رویه باید اقدامی قاطع صورت گیرد که نشان دادن قاطعیت در حمایت از تولید داخل، تکیه بر داشته‌های داخلی به جای نگاه به بیرون، رویکرد به کشورهای ورا اروپایی نظیر تعاملاتی که اخیراً میان ایران و کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین برقرار شده است، رویکرد به دستاوردهای جدید هسته‌ای از جمله در حوزه غنی‌سازی رأی نشان دادن آمادگی ایران برای بازگشت به دوران پیش از برجام و… می‌تواند اقدامات مقدماتی در این عرصه باشد. طرف مقابل باید بداند که مواضعی مانند سخنان ظریف یا عراقچی صرفاً یک گفتار تبلیغاتی نبوده بلکه دارای پشتوانه عملی است.

در باب نوع رفتارهای کشورهای غربی نیز باید گفت مجموع این تحرکات در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از ناظران سیاسی و اقتصادی بر این عقیده‌اند که دلیل تحرکات اروپا برای آنچه حفظ برجام نامیده می‌شود در کنار پیامدهای سیاسی، اهداف اقتصادی این کشور‌ها است چرا که اروپا به شدت با چالش اقتصادی مواجه است و لغو برجام را مؤلفه‌ای برای کاهش جایگاه جهانی خود و از دست دادن بازار ایران و البته تنزل جایگاهش در اقتصاد جهانی می‌داند و لذا بهترین گزینه برای غرب، دوری از آمریکا و در پیش گرفتن صداقت رفتاری در قبال برجام است که تاکنون از چنین رویکردی خودداری کرده است.