قرارگرفتن ۳منطقه کشور در وضعیت بحرانی کاملاً خشک

قرارگرفتن ۳منطقه کشور در وضعیت بحرانی کاملاً خشک

از جمله تبعات مهم تغییر اقلیم در عرض‌های نوار بیابانی کره زمین، «رخداد خشکسالی» است که ایران نیز جزو این مناطق است؛ از این رو به اعتقاد محققان پدیده خشکسالی و کاهش بارندگی‌‌ها یک پدیده طبیعی برای ما محسوب می‌شود و خشک بودن ارتفاعات ایران نسبت به ارتفاعات افغانستان به دلیل متفاوت بودن منابع رطوبتی است که به هر دو کشور وارد می‌شود.

به گزارش ایسنا، زمانی دستکاری آب و هوا، وقت دیگر تغییر ویژگی‌های جوی، یک زمانی «هارپ» و اکنون ابردزدی موضوعاتی است که به گفته محقق اقلیم‌شناسی دانشگاه تهران به تازگی وارد ادبیات علوم جوی شده است.

اثرات تغییر اقلیم در عرض‌های جغرافیایی مختلف

علی‌اکبر شمسی‌پور، دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، با بیان این‌که تغییر اقلیم یک نظریه است، گفت: این نظریه به تقریب مورد تأیید ۹۷ درصد اقلیم‌شناسان و محققان جهان بوده و تنها برای حدود ۳ درصد دانشمندان مورد تأیید نبوده و رخداد آن را با دلایل مختلفی همچون «تغییر ویژگی‌های مکانی موقعیت ایستگاه‌ها»، «کوتاه بودن طول دوره آماری ایستگاه‌های مورد سنجش»، «عدم قطعیت‌های زیاد مرتبط با خروجی مدل‌های سیاره‌ای اقلیم» و «گردش عمومی جو» مورد تردید قرار می‌دهند.

شمسی‌پور با تأکید بر این‌که پدیده تغییر اقلیم در ابعاد جهانی و سیاره‌ای مورد توجه است؛ اما پیامد‌ها و اثرات متفاوتی در نقاط مختلف جهان دارد، ادامه داد: از تبعات مهم تغییر اقلیم در عرض‌های جنب حاره‌ای و نوار بیابانی کره زمین، «رخداد خشکسالی» است که در برگیرنده مناطق خشک و بیابانی ایران، آسیای جنوب غربی، آسیای میانه و صحرای شمال آفریقا است.

این محقق حوزه تغییرات اقلیمی در عین حال با تأکید بر این‌که تغییر اقلیم در عرض‌های معتدله که شامل مناطقی همچون اروپا، شمال آمریکا و کانادا می‌شود، بیش‌تر در قالب سیلاب و افزایش بارندگی مشاهده می‌شود، اظهارکرد: در عرض‌های جغرافیایی بالاتر (قطبی و جنب قطبی) کره زمین، تغییر اقلیم بیش‌تر با ذوب یخچال‌‌ها تعریف می‌شود که البته این پدیده اغلب با تأکید و توجه در نیمکره شمالی مطرح است تا جنوبگان.

نتایج یک تحقیق جهانی درباره تغییرات اقلیم

شمسی‌پور با بیان این‌که در مقابل تغییر اقلیم، واژه تغییرات اقلیمی وجود دارد، گفت: نوسانات و تغییرات کوتاه‌مدت با فرکانس بالای عناصر جوی نسبت به نرمال منطقه را تغییرات اقلیمی می‌گویند؛ در حالی‌که تغییر اقلیم، با وجود روند تغییرات در طول دوره زمانی طولانی‌تر مشخص می‌شود.

این محقق ادامه داد: از ۱۹۸۰ (دهه ۸۰ میلادی به بعد) شاهد دوره گرمایشی دمای کره زمین هستیم، وجه تمایز دوره گرمایشی اخیر شیب تند افزایش دمای آن نسبت به دوره‌های قبلی است و همچنین نسبت دادن آن به فعالیت‌های انسانی است.

شمسی‌پور، با تأکید بر این‌که موضوع گرم شدن جهانی یک مسأله عمومی در مقیاس سیاره‌ای است، ادامه‌داد: گرمایش جهانی سبب افزایش تبخیر و تعرق شده و متعاقب آن افزایش «ابرناکی» و «تراکم بخار آب» در جو و در نتیجه منجر به افزایش ابرناکی و بارندگی می‌شوند که البته این افزایش بارندگی‌‌ها بیش‌تر در عرض‌های میانی و بالاتر جغرافیایی رخ می‌دهد.

وی با اشاره به پیشینه طولانی توجه به موضوع خشکسالی در ایران و اثرات آن بر میزان تولیدات زراعی، افزایش خشکی و افت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، توضیح داد: مطابق یافته‌های علمی به‌دست آمده، خشکسالی‌‌ها در کشور در دهه‌ها و سال‌های اخیر از جنبه فراگیری و گستره مکانی و فراوانی رخداد آن نسبت به دهه‌های گذشته متمایز است.

خشکسالی، پدیده تاریخی ایران

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اشاره به منابع تاریخی، خاطرنشان کرد: در کتیبه‌های تاریخی زمان کوروش هخامنشی، از وقوع خشکسالی سخن به میان آمده است و این نشان می‌دهد که پدیده خشکسالی یک پدیده تاریخی در منطقه ما به شما می‌رود.

شمسی‌پور اظهار کرد: اگر آمار بارش ایستگاه‌های هواشناسی ایران را از سال ۱۹۵۱ مورد بررسی قرار دهیم؛ مشاهده می‌شود که کشور ما در دهه‌ها و سال‌های مختلف از ۱۹۵۱ تا ۲۰۱۸ با دوره‌های مختلف و متناوب با خشکسالی و ترسالی مواجه بوده است. ضمن آن‌که میزان ۴۰۰ میلیارد متر مکعب نرمال آب حاصل از بارش نرمال کل ایران است که مسلماً در هر سال با نوسان افزایشی یا کاهشی مقدار بارش دچار تغییر می‌شود.

مدیرگروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران با بیان این‌که بنا به همین مستندات، فراوانی خشکسالی‌‌ها در ایران بیش‌تر شده است، یادآور شد: سال گذشته بسیاری از نقاط کشور مانند جنوب شرق، شمال غرب، غرب، جنوب غرب یک سال «ترسالی» را تجربه کردند، درحالی که در سال جاری با وجود این‌که به‌واسطه بارش‌های قابل توجه فصلی بهار، منطقه شمال غرب کشور با ترسالی مشخص می‌شود، اما بسیاری از مناطق کشور به‌ویژه در فلات مرکزی، جنوب و جنوب شرق وضعیت بحرانی کاملاً خشکسالی را تجربه خواهند کرد.