بانک مرکزی با مسکوت کردن مالیات سود بانکی جلوی سونامی مالی را می گیرد!؟

 

 

مسعود طاهری- دریافت مالیات از سپرده‌های بانکی، موضوعی که ماه‌ها بر سر زبان مسؤولان ارشد اقتصادی کشور و در رأس آن‌ها طیب‌نیا بود.

وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت یازدهم از مدافعان دریافت مالیات از سپرده‌های بانکی بود. البته برخی از مسؤولان ارشد اقتصادی سابق همچون عسکری، رییس امور مالیاتی کشور نیز از مدافعان دریافت مالیات از سپرده‌های بانکی بودند و هستند و این در شرایطی است که بر اساس آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار که ریاست آن را سیف، رییس کل بانک مرکزی بر عهده دارد، سود بانکی دو درصد کاهش یافت تا از نرخ ۲۰درصد به ۱۸ درصد برسد.

در واقع آخرین آمار‌ها حاکی از رشد سپرده‌گذاری در بانک‌ها تا اواخر سال گذشته است که از این دوره به بعد سود کم حاشیه نبود. کاهش مجدد نرخ سود بانکی، اعتقاد وزیر برای دریافت مالیات از سود و گزارش‌های اخیر مبنی بر تجمعاتی برای اعتراض نسبت به کاهش سود بانکی از مواردی است که می‌تواند حجم سپرده‌گذاری در بانک‌ها را در دوره‌های بعد تحت تأثیر قرار دهد.

آخرین ترازنامه منتشره بانک‌ها از سوی بانک مرکزی بیانگر رشد سپرده‌گذاری بخش غیردولتی در بانک‌هاست. حجم این سپرده‌ها شامل سپرده‌های دیداری، مدت‌دار و قرض‌الحسنه با رشد ۲۶٫۶ درصدی در بهمن ماه سال گذشته نسبت به انتهای سال ۱۳۹۳ به ۹۴۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

این رشد البته در دوره‌ای رخ داده که با مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ سود بانکی از ۲۲ به ۲۰ درصد سالانه کاهش یافته اما نرخ روز شمار از ۱۰ درصد قبلی آزاد و حتی تا ۲۰ درصد هم در برخی بانک‌ها متغیر بود.

در حالی سپرده‌گذاری مدت‌دار نیز در اواخر سال قبل نسبت به انتهای سال ۱۳۹۳ با رشد همراه بوده که قیاس این دوره با دوره قبل یعنی بهمن ۱۳۹۳ نسبت به اسفند ۱۳۹۲، حاکی از کاهش رشد حجم سپرده‌ها در شبکه بانکی است. این تغییر می‌تواند تحت تأثیر کاهش نرخ سود بانکی رخ داده باشد که از ارقام بالا که به ۳۰ درصد هم می‌رسید به ۲۲ درصد در سال ۱۳۹۲ و سال بعد به ۲۰ درصد رسید.

با این حال کارشناسان معتقدند که سودهای بالای بانکی ناشی از ساختار بیمار نظام بانکی است و نباید سپرده‌گذاران تاوان این عدم تعادل را بپردازند. بلکه باید مسؤولان به‌جای جریمه سپرده‌گذار رو به احیا و اصلاح نظام بانکی پیش بروند.

کارشناسان همچنین تأکید دارند وقتی که نرخ سود بانکی کاهش می‌یابد خواسته یا ناخواسته موجب جابه‌جایی پول در بین بانک‌ها و حتی خروج از آن‌ها خواهد شد. بنابراین در این شرایط اگر قرار باشد که بحث دریافت مالیات از سود بانکی نیز تصویب شود به‌طور حتم سرمایه بیش‌تری از بانک‌ها خارج می‌شود و این موضوع در فضایی که زمینه ورود منابع به بخش‌های مولد فراهم نباشد، نمی‌تواند به نفع بخش‌های اقتصادی تمام شود.

در همین ارتباط، نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نهم گفت: دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی در نظام اقتصادی کشور فاقد اولویت است.

محمدرضا پورابراهیمی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: اگر هدف از دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی تجهیز بازار سرمایه، اشتغال و تولید کشور باشد، یادآور می‌شوم که سپرده‌های بانکی در حال حاضر برای موارد مذکور تجهیز می‌شود.

وی افزود: ممکن است این ایراد مطرح شود که سپرده‌های مردم در بانک‌ها رسوب کرده و بانک‌ها این منابع را برای پروژه‌های خود به‌کار می‌گیرند و به تولید تسهیلات پرداخت نمی‌کنند و حالا وزارت اقتصاد تصمیم گرفته این منابع را به صورت مستقیم به تولید هدایت شود، به آقایان متذکر می‌شوم که هدف ایده‌پردازان و طراحان دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی ختم به این رویکرد نمی‌شود.

نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی را در گرو به اجرا درآمدن طرح تحول نظام اقتصادی کشور دانست و خاطرنشان‌کرد: اگر نرخ سود بانکی، نرخ تورم و نرخ وام بانکی همچون کشورهای منطقه و کشورهای توسعه‌یافته، تک رقمی‌شود و همه شاخص‌‌ها و مؤلفه‌های اقتصادی منطقی شد در این صورت وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی می‌توانند طرح دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی را به جریان بیندازند.

نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نهم، دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی را در نظام اقتصادی کشور فاقد اولویت دانست و اظهارکرد: با شرایط اقتصادی کشور، کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و کاهش هزینه تأمین مالی پروژه‌های اقتصادی اولویت دارد نه دریافت سود از سپرده‌های بانکی. یکی از روش‌های تحقق این مهم، مهار رشد تورم و کاهش نرخ تورم است.

پورابراهیمی احتمال خروج بخشی از منابع بانکی با به اجرا درآمدن طرح دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی را مورد اشاره قرارداد و افزود: با به اجرا در آمدن این طرح ممکن است به دلیل کاهش سود دریافتی، برخی سپرده‌گذاران سرمایه‌های خود را از نظام بانکی خارج و به بازار غیرمتشکل پولی و بازارهای دلالی نظیر ارز، مسکن، طلا و خودرو انتقال دهند. در صورت بروز این اتفاق خطر سراریز شدن سپرده‌های بانکی در مؤسسات مالی و اعتباری فاقد مجوز تقویت می‌شود. چرا؟ چون نظارت بانک مرکزی در بخش وجود ندارد و صاحب سرمایه و مدیران مؤسسات اعتباری به راحتی می‌توانند برای دریافت و پرداخت سودهای بالاتر توافق کنند.

وی هشدار داد: در مؤسسات مالی اعتباری که تحت نظر بانک مرکزی فعالیت نمی‌کنند اطلاعات منتشر نمی‌شود و صاحبان سرمایه‌های کلان با خیال راحت توان اقتصادی سرمایه‌های خود را حفظ و تقویت می‌کنند.

مسؤولان مراقب انحراف در هزینه‌کرد درآمد ناشی از مالیات بر سود سپرده‌های بانکی باشند

یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نهم نیز در این رابطه گفت: اگر درآمد حاصل از مالیات بر سود سپرده‌های بانکی در بخش تولید هزینه شود، با فرض خروج بخشی از سپرده‌ها از نظام بانکی به محض اجرای تصمیم جدید وزارت اقتصاد برای نظام اقتصادی کشور‌ مشکلی به وجود نمی‌آید اما اگر این درآمد صرف امور جاری دستگاه‌ها شود اجرایی شدن این تصمیم به ضرر تولید تمام می‌شود.

کمال‌الدین پیرمؤذن گفت: اگرچه نظام بانکی چنگی به دل کشاورزان، صنعتگران و نظام اقتصادی کشور نمی‌زند اما زمان اتکاء به درآمدهای مالیاتی فرا رسیده است و دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی یکی از روش‌هاست. با اختصاص این منبع به بخش‌های تولید، صنعت و کشاورزی بار سنگینی از دوش فعالان اقتصادی برداشته می‌شود.

نماینده مردم اردبیل در مجلس نهم ابراز امیدواری کرد: با همکاری و هماهنگی نظام بانکی و سازمان امور مالیاتی به گونه‌ای اقدام شود که هزینه گردش چرخ اقتصادی کشور افزایش نیابد.

وی با تأکید بر این‌که سپرده‌های بانکی اقشار آسیب‌پذیر باید از دریافت مالیات از سود سپرده معاف شود، گفت: حجم عظیمی از سود سپرده‌های بانکی متعلق به سپرده‌گذارانی از طبقه متوسط و ضعیف جامعه است تا زندگی خود را از این طریق اداره کنند. هرگز این طور نیست که سرمایه‌داران بیش‌ترین حجم این سپرده‌ها را در اختیار داشته باشند. وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی برای دریافت مالیات از سود سپرده‌های بانکی باید به این مسأله توجه جدی داشته باشند تا عموم مردم را با مشکلات اقتصادی جدید درگیر نکنند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با انتقاد به طرح بانکداری بدون ربا، گفت: طرح بانکداری بدون ربا که جدیداً در دستور کار مجلس قرار گرفته است، طرحی افراطی است که مشکلات زیادی برای نظام بانکی کشور به وجود می‌آورد.

پیرمؤذن متذکر شد: اصلاح نظام بانکی باید در قالب طرح اصلاح نظام بانکی که یکی از طرح‌های هفت‌گانه اصلاح نظام اقتصادی کشور است، انجام شود تا بتوان گلوگاه‌های اقتصادی کشور را به درستی شناسایی و رفع ایراد کرد.

این شرایط در حالی به وقوع پیوسته که بنا بر گفته طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی بیش از ۴۰ درصد بخش‌های اقتصادی از مالیات فرار می‌کنند و علاوه بر این‌ها بسیاری از نهادهای خاص هم از پرداخت مالیات معاف هستند.

گفتنی است ولی ا… سیف، رییس کل بانک مرکزی در حاشیه همایش سالانه پولی و ارزی اظهار کرد که تصمیمی برای دریافت مالیات از سودهای سپرده بانکی وجود ندارد.

وی در حاشیه همایش سالانه پولی و ارزی اظهار کرد که در این باره با طیب‌نیا صحبت‌هایی داشته و وزیر عنوان کرده است که قصد طرح آن را ندارد.

سیف توضیحات بیش‌تری ارایه و عنوان کرد که نظر وزیر بر این است که با توجه به بالاتر بودن نرخ سود از تورم، اگر این شرایط ادامه پیدا کند طبیعتاً می‌توان از سودهای سپرده مالیات میز دریافت کرد.

رییس شورای پول و اعتبار این را هم گفت که مشخص است که روال فعلی سود بانکی پایدار نیست و همزمان با کاهش تورم به‌طور متناسبی کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین در این شرایط نیازی به دریافت مالیات از سود بانکی نیست.

رییس کل بانک مرکزی همچنین در سخنرانی خود در همایش سالانه پولی و ارزی از سیاست‌های بانک مرکزی، از تسهیلات تکلیفی بر شبکه بانکی گله کرد و گفت که می‌خواهیم فضا به سمتی پیش رود که منابع نظام بانکی برای بخش خصوصی باقی بماند.

به هر حال در شرایطی با کاهش نرخ تورم و شرایط حاکم بر اقتصاد و تولید کشور، کاهش نرخ سود بانکی ضروری است که از سویی دیگر حرکت مثبت سپرده‌ها با کاهش نرخ سود می‌تواند از چالش‌های این تغییر باشد. آن هم در فضایی که در اتفاقی نادر، سپرده‌گذاران به کاهش نرخ سود بانکی اعتراض داشته و ادامه آن نمی‌تواند برای شبکه بانکی مثبت تمام شود و می‌توان گفت که رییس کل بانک مرکزی با ریختن آب پاکی مبنی بر عدم دریافت مالیات از سپرده‌های بانکی جلوی سونامی مالی احتمالی را گرفت چرا که اگر وی نیز به عنوان ارشد‌‌ترین عضو نظام بانکی کوتاه می‌آمد، معلوم نبود که این سونامی مالی چه بخش‌هایی از تولید را در آب غرق کند.